කොවිඩ් වසංගතයෙන් පීඩාවට පත්ව ඇති ලොව පුරා බොහෝ රටවල් යුක්රේන යුද්ධය හේතුවෙන් ආර්ථික අවපාතයකට ඇද වැටීම වැළැක්විය නොහැකි වනු ඇතැයි ලෝක බැංකුව අනතුරු අඟවා තිබේ. එහිදී ලෝක බැංකුව සඳහන් කරන්නේ, යුරෝපයේ සහ නැගෙනහිර ආසියාවේ අඩු සංවර්ධිත රටවල් “විශාල අවපාතයකට” මුහුන දී සිටින බවයි.
ලෝක බැංකු සභාපති ඩේවිඩ් මැල්පාස් පවසන්නේ මේ හේතුවෙන් ඉහල උද්ධමනයක් ඇති වී තිබෙන බවයි.
ලොව පුරා බලශක්ති අර්බුදයක් පවතින අතර සහ ආහාර ද්‍රව්‍යන්හි මිල සීඝ්‍රයෙන් ඉහළ යමින් පවතින බවද හෙතෙම පෙන්වා දෙයි.
“යුක්රේනයේ යුද්ධය, චීනයේ අගුලු දැමීම්, සැපයුම් දාම කඩාකප්පල් කිරීම් සහ එකතැන පල්වීමේ අවදානම සංවර්ධනයට පහර දෙයි. බොහෝ රටවලට, අවපාතය වළක්වා ගැනීම දුෂ්කර වනු ඇත,” මැල්පාස් පැවසීය.
ලෝක බැංකුව විසින් නිකුත් කරන, ජූනි මාසයේ “ගෝලීය ආර්ථික සැලසුම් වාර්තාවේ” ද, එකතැන පල්වීමේ අන්තරාය “සැලකිය යුතු” බවට ඔහු අනතුරු ඇඟවීය.
“ලෝකයේ බොහෝ රටවල දුර්වල ආයෝජන හේතුවෙන් යටපත් වූ වර්ධනය දශකය පුරාවටම පවතිනු ඇත. දැන් බොහෝ රටවල උද්ධමනය දශක කිහිපයකින් දකුනට ලැබුණු ඉහළම මට්ටමේ පවතින අතර සැපයුම සෙමෙන් වර්ධනය වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන අතර, උද්ධමනය තවදුරටත් ඉහළ මට්ටමක පැවතීමේ අවදානමක් පවතී. “
අඟහරුවාදා ද, ලෝක බැංකුව යුක්රේනය සඳහා අතිරේක අරමුදල් ඩොලර් බිලියන 1.49 (පවුම් බිලියන 1.2) අනුමත කරන ලද අතර, එය “රජයේ සහ සමාජ සේවකයින්ගේ වැටුප් ගෙවීමට භාවිතා කරනු ඇත” යනුවෙන් පැවසීය. මෙය ඩොලර් බිලියන 4 කට වඩා වැඩි ආධාරක පැකේජයක කොටසකි, එය සෞඛ්‍ය සේවා, අධ්‍යාපනය සහ සනීපාරක්ෂාව ඇතුළු ක්ෂේත්‍ර ආවරණය කරයි.
රුසියාව විසින් යුක්රේනය ආක්‍රමණය කර දින සියයකට වැඩි කාලයක් ගතවී ඇතත්, එය යුක්රේනයේ සිට සැතපුම් දහස් ගණනක් එපිටින් පිහිටි ජාතීන්ට සහ පවුල් වලට පහර දෙන ආකාරය අදහාගත නොහැකි වී ඇත.
සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ජාතීන් ඒ වන විටත් තම දෙපයින් නැගී සිටීමට අරගල කරමින් සිටියහ. සාමාන්‍යයෙන් වසංගතයට පෙර එක් පවුලක් විසින් උපයන සෑම ඩොලර් 20ක් සඳහා, ඔවුන්ට දැන් ලැබෙන්නේ ඩොලර් 19ක් පමණි.
එහෙත් ඉහළ යන ආහාර සහ බලශක්ති පිරිවැය හේතුවෙන් ජීවනෝපාය තවදුරටත් අඩාලවීමේ අවදානම වැඩි කරයි. එමගින් දිළිඳු පවුල් ඒකක තවදුරටත් දුක්ඛිත තත්ත්වයට පත්වෙයි.
එය දුප්පත් රටවලට පමණක් අදාළ නොවේ. එක් සමීක්ෂණයකින් පෙන්නුම් කරන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය නිවාස හයකින් එකක් ආහාර බැංකුවක් වෙත යොමු වී ඇති බවයි.
එම ගෝලීය අරගලය උද්ධමනය ලිහිල් කිරීම සඳහා භාවිතා කරන ඉහළ පොලී අනුපාත මගින් සංකීර්ණ කළ හැකිය.
ලෝක බැංකුව ධනවත් රටවලින් ඉල්ලා සිටින්නේ මේ සම්බන්දව වහා ක්‍රියාත්මක වන ලෙසයි, ණය සහනවල සිට ආහාර අපනයනය සීමා නොකරන ලෙස එම ජාතීන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියි.
ඒ වෙනුවට පීඩාවට පත් රටවලට අවශ්‍ය වන්නේ ආහාර සහ බලශක්ති සැපයුම් ආරක්ෂා කිරීමට, වෙලඳපොල මිල ඉහල පහල යෑම සහතික කිරීමට සහ මිල ඉහළ යාම ලිහිල් කිරීමට ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කිරීමයි.
ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින්ට දැනටමත් අසාමාන්‍ය සටනකට මුහුණ දීමට සිදුවී ඇත.
නමුත් අපි දැන් මෙවලම් අඩු කළහොත් ඊටත් වඩා දිගු හා වේදනාකාරී අර්බුදයකට මුහුණ දිය හැකි බව ලෝක බැංකුව යෝජනා කරයි.
අද දුෂ්කරතාව යනු දුක්ඛිතභාවය සහ සමාජ අසහනය පමණක් නොවේ, එය වසර ගණනාවක් තුළ ජීවිත අවුල් කළ හැකිය.
2022 දී ආර්ථික නිමැවුමේ තියුනු පහත වැටීමකට බොහෝ දුරට ඉඩ ඇති යුරෝපයේ රටවල් වන්නේ යුක්රේනය සහ රුසියාව බවට ලෝක බැංකු අනාවැකියේ දැක්වේ.
නමුත් යුද්ධයෙන් සහ කොවිඩ් වසංගතයෙන් ඇති වන බිඳවැටීම වඩාත් පුළුල් වනු ඇති බවට එය අනතුරු ඇඟවීය.
“ගෝලීය අවපාතයක් වළක්වා ගත හැකි වුවද, සැපයුම් විශාල ලෙස වැඩි නොවන්නේ නම් එකතැන පල්වීමේ වේදනාව වසර ගණනාවක් පැවතිය හැකිය මැල්පාස් වැඩිදුරටත් පැවසීය.
2021 සහ 2024 අතර, ගෝලීය වර්ධනය සියයට 2.7 කින් මන්දගාමී වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇති බව, මැල්පාස් පැවසුවේය. කෙසේවුවද මෙය, ලෝකය අවසන් වරට එකතැන පල්වීමක් සිදුවූ 1976 සහ 1979 අතර කාලයේ දක්නට ලැබුණු මන්දගාමිත්වය මෙන් දෙගුණයකටත් වඩා වැඩි බව ද හෙතෙම පැවසීය.
1970 දශකය අවසානයේ උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය පොලී අනුපාත ඉහල දැමීම් කෙතරම් දැඩි වීද යත්, ඒවා 1982 දී ගෝලීය අවපාතයකට සහ නැගී එන වෙලඳපොලවල සහ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ආර්ථිකයන්හි මූල්‍ය අර්බුද වැලකට අත තැබූ බවට වාර්තාව අනතුරු ඇඟවීය.
කෙසේ වෙතත්, 1970 ගණන්වලදී ඩොලරය දුර්වල වූ අතර තෙල් සාපේක්ෂව මිල අධික විය.
ලෝක බැංකුවේ ප්‍රොස්පෙක්ට්ස් ගෲප් හි අධ්‍යක්ෂ අයිහාන් කෝස් බීබීසී වෙත අදහස් දක්වමින් කියා සිටියේ ඉහළ යන බලශක්ති මිල ගණන්වලට මුහුණ දීම සඳහා “ආණ්ඩුවලට පහසුවෙන් කළ හැකි බොහෝ දේ නැත” යනුවෙනි.
“ඔවුන් අපනයන තහනම් හඳුන්වා නොදිය යුතුය, සහනාධාර හඳුන්වා නොදිය යුතුය, මිල පාලනයක් හඳුන්වා නොදිය යුතුය,” කෝස් මහතා පැවසීය.
“එම ආකාරයේ මැදිහත්වීම් මිල විකෘති කරන අතර ඒවා ඊටත් වඩා ඉහළ මිලකට පරිවර්තනය කරයි,” ඔහු තවදුරටත් පැවසීය.
