ක්ෂීරපථය යනු අප ජීවත්වන අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය ඇතුළත්වන මන්දාකිණියයි. පෘථිවියේ සිට තනි තනිව වෙන්කර හඳුනාගත නොහැකි තරුවලින් සෑදී ඇති රාත්‍රී පැහැදිළි අහසක පෙනෙන අඳුරු අලෝක කලාපයක් ලෙස ක්ෂීරපථය දැකිය හැකියි.
ක්ෂීරපථය යන පදය ග්‍රීක භාෂාවෙන් “කිරි කවය” යන අර්ථය ඇති වචනයක ලින් භාෂාවේ පරිිවර්ථනයකි. අපි එහි තැටි හැඩැති ව්‍යුහය තුළ සිටින බැවින් පෘථිවියේ සිට ආලෝක කලාපයක් ලෙස ක්ෂීරපථයේ කොටසක් දක්නට ලැබේ. මෙම ආලෝක ලප 1610 වර්ෂයේ දී තම දුරේක්ෂය මගින් පරීක්ෂා කළ ගැලීලියෝ ගලීලි ඒවා තනි තරුයැයි පැහැදිළි කළේය. 1920 පමණ වනතුරු ලෝකයේ විද්‍යාඥයන් සිතා සිටියේ ක්ෂීරපථයේ විශ්වයේ ඇති සියලු ම තරු අඩංගු වන බවයි. 1920 දී ක්ෂීරපථය යනු එවැනි තවත් මන්දාකිණිවලින් එකක් පමණක් බව තීරණය කෙරිණි.
ක්ෂීරපථය නිර්මාණය වූයේ මහා පිපිරුමෙන් ටික කලකට පසුව විශ්වයේ ස්කන්ධ ව්‍යාප්තියේ ඝනත්ව ප්‍රදේශයක් ලෙසිනි. මෙය ගැටිති සහිත පුඩිමකට සසඳන්න, ගැටිති යනු විශ්වය මතු වූ දෙයයි. මෙම ඝන ප්‍රදේශවලින් සමහරක් පැරණි තරු අඩංගු ගෝලාකාර පොකුරු විය.
මෙම තරු, තාරකා ගෝලය සාදයි. පළමු තරු බිහිවී වසර බිලියන කිහිපයක් ඇතුළත ක්ෂීරපථය ඉතා ඉක්මනින් භ්‍රමණය වීමට පටන් ගැනීමට තරම් විශාල ස්කන්ධයක් එකතු වී ඇත. භ්‍රමණ ප්‍රමාණය සංරක්ෂණය වීම හේතුවෙන් වායුමය අන්තර් තාරකා මධ්‍යය ආසන්න ගෝලාකාර හැඩයකින් කඩා වැටී පැතලි තැටියක් බවට පත්ව තිබේ. මේ අනුව, සූර්යයා ඇතුළු නව තාරකා මෙම සර්පිලාකාර තැටිය තුළ ස්ථාපිත වී ඇත.
අපගේ විශ්වය නිරන්තරයෙන් පරිණාමය වන බැවින් මන්දාකිණි සෑදීමේ ක්‍රියාවලිය නතර වී නැත. ක්ෂීරපථය දැනටමත් මන්දාකිණි කිහිපයක් ගිල දමා ඇති බව විද්‍යාඥයන්ගේ මතයයි. ඒ සම්බන්ධ විද්‍යාත්මක සාක්ෂි පවා ඔවුහු ඉදිරිපත් කරති. තවත් වසර බිලියන කිහිපයකින් ක්ෂීරපථය නම් අප ජීවත්වන මේ මන්දාකිණිය, ආසන්නතම මන්දාකිණිය වන ඇන්ඩ්‍රොමීඩා සමඟ ගැටෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
ක්ෂීරපථයේ කොටස්
ක්ෂීරපථය මූලික කොටස් තුනකින් සමන්විත වේ
- සර්පිලාකාර කොටස් අඩංගු තැටිය
- හැලෝ
- න්‍යෂ්ටිය හෝ මධ්‍යම කොටස
හලෝ සහ න්‍යෂ්ටිය සාමූහිකව මන්දාකිනියේ ගෝලාකාර සංරචක ලෙස හැඳින්වේ.
බල්ජ්
ක්ෂීරපථයේ මධ්‍ය කොටසයි. මෙය පැරණි තාරකා, වායූන් සහ දුහුවිලිවලින් සමන්විත වෙයි. වටකුරු ව්‍යුහයකි. මෙම කොටස ආලෝක වර්ෂ 10,000ක් පමණ විශාලය.
හැලෝ
මෙය මූලික වශයෙන් සමන්විත වන්නේ තනි තරු සහ තරු පොකුරුවලිනි. අපට නොපෙනෙන අඳුරු පදාර්ථ ද මෙහි අඩංගු වෙයි. මෙම කොටස අලෝක වර්ෂ 130,000ක් පමණ විශාල බවට අනුමාන කරයි.
තැටි
තැටිය යනු සර්පිලාකාර මන්දාකිණියක පිටතම කොටස ආවරණය කරන සමතලා කලාපයකි. ක්ෂීරපථයේ තැටිය ආලෝක වර්ෂ 100,000 ක් දිග සහ ආලෝක වර්ෂ 1,000 ඝනකමකින් යුක්ත වේ. එහි සර්පිලාකාර කොටස්වල සංකේන්ද්‍ර වී ඇති තරුණ තරු, වායූන් සහ දූවිලි වලින් ඇත. ඇතැම් විට පැරණි තාරකා ද දක්නට ලැබේ.
සර්පිලාකාර අත්
සර්පිලාකාර අත් යනු එකිනෙක තරමක් ඈත්ව පිහිටි වක්‍රයන්ය. මේ හේතුවෙන් සර්පිලාකාර මන්දාකිණියක් දැති රෝදයක් සේ දිස්වේ. මෙම කොටසේ වායුව, දුහුවිලි සහ ලාබාල තරු අතිවිශාල ප්‍රමාණයක් අඩංගු වෙයි. ඒවා දක්නට ලැබෙන්නේ ද සර්පිලාකාර මන්දාකිණියක පමණි.
තරු, වායු සහ දූවිලි
විවිධ වර්ගවල තරු ක්ෂීරපථයේ දක්නට ලැබේ. ඉතා අධික උණුසුමකින් යුතු තරු, නිල් පැහැති තරු, රතු සිසිල් වශයෙන් වර්ග කළ හැකිය. දැනට අලුතෙන් තරු නිර්මාණය වෙමින් පවතින මන්දාකිණි ප්‍රදේශ මෑත කාලීන තරු බිහි නොවූ ප්‍රදේශවලට වඩා නිල් පැහැතිය. සර්පිලාකාර මන්දාකිණිවල වායුව සහ දූවිලි විශාල ප්‍රමාණයක් ඇති අතර ඉලිප්සාකාර මන්දාකිණිවල එය ඉතා සුළු ප්‍රමාණයක් අඩංගු වේ.
ක්ෂීරපථයේ කේන්ද්‍රය
කේන්ද්‍රය යනු ක්ෂීරපථයේ භ්‍රමණ මධ්‍යස්ථානයයි. අප සිටින ක්ෂීරපථයේ කේන්ද්‍රයේ සිට ආලෝක වර්ෂ 27,000 පමණ ඈතකිනි කේන්ද්‍රයේ අතිවිශාල ස්කන්ධයක් ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ. ක්ෂීරපථය මධ්‍යයේ කළු කුහර ද පිහිටා ඇත. එමෙන් ම විශාල තරු පොකුරු ද දක්නට ලැබේ.
අති විශාල කළු කුහරය
SMBH යනු සූර්ය ස්කන්ධ සිය දහස් ගණනක සිට බිලියන ගණනක පරාසයක ඇති විශාලතම කළු කුහරයක් වන අතර මෙවැනි කළු කුහර සියලුම දැවැන්ත මන්දාකිණි වල මධ්‍යයේ දක්නට ලැබේ
