ආචාර්ය දයාන් ජයතිලක විසිනි
වර්තමානයේ නේටෝව සහ රුසියාව අතර ඇත්තේ ප්‍රධාන බලවතකු විසින් උසිගන්වන ලද යුද්ධයකි. යුක්‍රේන යුද්ධය පූර්ණ ලෙස ක්‍රියාත්මක වන මෙවන් අවස්ථාවක කිසිවකුට උදවු කල නොහැකි වුවත් රුසියාව මෙයට අවතීර්ණ වූ ආකාරය දෙස ආපසු හැරී බැලීමට හැකියාව තිබෙනවා.
මම රුසියාවේ ශ්‍රී ලංකා තානාපතිවරයා ලෙස සේවය කරන අතරතුර මිහායිල් ගොර්බචෙව්ව ඇමතීමට උත්සාහ කර තිබුණත්, ඔහු අසනීප වී සිටි නිසාත් අමුත්තන් හමුනොවන නිසාත් මගේ උත්සාහය අසාර්ථක වුණා.
මගේ පියා ජාත්‍යන්තර කටයුතු පිළිබඳ විශේෂඥ මාධ්‍යවේදියෙකු වූ නිසා මම 1960 ගණන්වල සහ 1970 ගණන්වල දෙමාපියන් සමඟ ළමයෙකු ලෙස බොහෝ වාරයක් සෝවියට් සංගමය වෙත ගියා. තානාපතිවරයා ලෙස මා පත් කිරීමට පෙර ස්වාධීන වැඩිහිටියෙකු ලෙස මගේ අවසන් සංචාරය 1985 ගිම්හානයේදී සිදු වූ බව මතකයි.
ඒ යොවුන් සහ ශිෂ්‍යයන්ගේ ලෝක උළෙලේ ආරාධිතයෙකු ලෙසයි. රනිල් වික්‍රමසිංහ සහ මම නවාතැන් ගත්තේ රතු චතුරශ්‍රය අසල එකම හෝටලයක. ඇන්ජෙලා ඩේවිස් (මම උදේ ආහාරය ගන්නා විට ශාලාව හරහා දැකීමට පුරුදුව සිටි) සහ Fire from the Mountain හි කතුවරයා වන Sandinista comandante Omar Cabezas (මම සම්මුඛ සාකච්ඡාවට ලක් කළ සහ අවසන් වරට 2009 දී ජිනීවාහි දී මුණගැසුණා). ඉස්මයිලෝවා හෝටලයේ නවාතැන් ගෙන සිටි ශ්‍රී ලංකා තරුණ දූත පිරිසට නායකත්වය දුන්නේ විජය කුමාරතුංග විසින්. (මොස්කව් බලා යන අතරතුර මට කුර්තාවක් තෝරා දුන්)
එය ගිම්හානය (ජූනි-ජූලි) වුවද, එය සෝවියට් සමාජවාදයේ සහ ලෝක සමාජවාදයේ වසන්ත සමයයි. වසර හයක් ඇතුළත, වචනානුසාරයෙන් හා රූපක වශයෙන් සෝවියට් සමාජවාදය ශීත ඍතුවේ අවසන් වුණා. සෝවියට් සමාජවාදය මිය ගියා. සෝවියට් සංගමය අහෝසි වුණා. රුසියාවේ සමාජවාදය මිය ගොස් ඇති අතර සමාජවාදය ක්‍රමයක් ලෙස මිය ගොස් ඇත, කියුබාවේ (එය කිසි විටෙකත් මිය නොගිය) හැර රුසියාවේ හෝ ලෝකයේ කොතැනකවත් එය නැවත නැඟිටින්නේ නැහැ. නමුත් ලතින් ඇමරිකාව තුළ සමාජවාදී ව්‍යාපාරය සහ ව්‍යාපෘතිය ශක්තිමත්ව, සාර්ථක ලෙස, විශේෂයෙන් පුනර්ජීවනය වී තිබෙනවා.
අවුරුදු හයක්. මම මගේ “The Fall of Global Socialism: A Counternarrative from the South”පොතේ, මෙම කඩා වැටීමේ සිරස් බව සමඟ පොරබදන්නට උත්සාහ කළා.
Mikhail Gorbachev යනු එම කතාවේ වීරයා හෝ දුෂ්ටයා නොව ඛේදජනක ප්‍රධාන චරිතයක් ලෙස හැඳින්විය හැකියි.
1985 ග්‍රීෂ්ම සෘතුවේදී මා දුටු න්‍යායාත්මක ව්‍යුහ බිඳවැටීමත් සමඟ, සෝවියට් සමාජවාදී සමූහාණ්ඩුවේ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලියට ඇද ගැනීමට අවශ්‍ය අදහස් සහ සංකල්පවල පොහොසත් ගබඩාවක් තිබුණා නමුත් එය දශක ගණනාවක් තිස්සේ ප්‍රවේශ විය නොහැකි වෙනම සුරක්ෂිතාගාරයක අගුලු දමා තිබුණු දෙයක්. මේවා සෝවියට් සමාජවාදී සමූහාණ්ඩුවේ ම “වෙළඳපොල සමාජවාදයේ” අදහස් වන නමුත් ඊටත් වඩා නැගෙනහිර යුරෝපයෙන් ලැබුනු අදහස් ලෙස සැළකිය හැකියි.
සෝවියට් සමාජවාදී සමූහාණ්ඩුවේ විසම්මුතියේ සම්ප්‍රදාය තුළ ප්‍රවණතා තුනක් තිබුණා. එකක් අවංකවම බටහිර ගැති (සකාරොව්), දෙවැන්න සෝවියට් විරෝධී සම්ප්‍රදායික (සොල්සෙනිට්සින්) සහ තුන්වැන්න සමාජවාදී (මෙඩ්විඩෙව්වරු) ය. කෙටි කාලයක් සඳහා, තුන්වන ප්‍රවණතාවයේ මතුවීමක් සහ 1920 න් පසු ඔහුගේ අවසාන වසර කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ ලෙනින්ගේ අර්ථකථනවල සමෘද්ධිමත් වීමක් සිදු වුණා. කෙටියෙන් කිවහොත්, ආචාර ධර්ම ‘විවෘත සෝවියට් සංගමයක්’ තුළ ‘විවෘත සමාජවාදයක්’ බව දක්නට හැකියි.
ප්‍රස්තුතයේම සාරාංශ කරන ලද මෙය 1991 වර්ෂයේ මුලදී ජනමත විචාරණයක දී සෝවියට් ජනතාව වෙත ඉදිරිපත් කරන ලද අතර එය පැහැදිලි බහුතරයකින් අනුමත වුණා.
එසේ නම් 1991 වසර අවසන් වන විට ජනතාවගේ එම අනුමැතිය අළු බවට පත් වූයේ කෙසේද? උපහාසාත්මක කුමන්ත්‍රණ ප්‍රයත්නය හැර වෙනත් සාධකයක් පෙන්වා දීමට මම කැමතියි. ගොර්බචෙව් සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම විසින් කරන ලද්දේ පරස්පර විරෝධී තේරීමක්.
මට දිනයක් හෝ අවුරුද්දක්වත් සටහන් කළ නොහැකියි, නමුත් රේඛාව දිගේ කොතැනක හෝ, පැරණි ශබ්දකෝෂයේ ‘අපගමනය’ ලෙස හැඳින්විය හැකි පරිදි, මාර්ගවල එකිනෙකට සම්බන්ධ වෙනස්කම් දෙකක් සිදු කර තිබෙනවා.
පළමුවැන්න දෘෂ්ටිවාදී සහ ස්වදේශීය යි. ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද සමාජවාදයේ අදහස් සහ විවෘත, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වාමාංශයක දේශපාලන අනන්‍යතාව අතර එක් අතකින්, ධනවාදයේ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ වඩාත් නරක බටහිර දක්ෂිණාංශික දෘෂ්ටිවාදය පිළිබඳ අදහස් අතර විනිවිද යාමක් වුණා. එය කෙලින්ම කිවහොත්, ආර්ථික ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද සමාජවාදයක අරමුණු සහ අදහස්, නිදහස් වෙළඳපල ධනවාදයේ සහ රාජ්‍යය කෙරෙහි ඇති ශුන්‍යවාදයේ අදහස් මගින් වඩ වඩාත් යටපත් කර විස්ථාපනය වුණා.
මෙම දක්ෂිනාංශික අපගමනයට ප්‍රතිවිරෝධය පැමිණියේ නීනා ඇන්ඩ්‍රේවා සහ යෙගෝර් ලිගචෙව් වැනි ගතානුගතික සෝවියට් මාක්ස්වාදීන්ගෙන්. 1985-1987 සමාජවාදී නූතනත්වයේ මුල් වැඩපිලිවෙලේ සහ පොරොන්දුවේ පදනම මත ආපසු සටන් කළ කිසිවෙක් සිටියේ නැහැ.
දෙවන පරස්පර විරෝධී තේරීම වූයේ විදේශ ප්‍රතිපත්ති සහ බාහිර සබඳතා ක්ෂේත්‍රය තුළ යි. 1980 ගණන්වල සෝවියට් සමාජවාදී සමූහාණ්ඩුවට බටහිර හා වෙනත් තැන්වල සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන් වෙත ළඟා වීමේ විකල්පය තිබුණේ යුරෝපයේ සමහර කොටස්වල ද ශක්තිමත් වූ ප්‍රතිසංස්කරණ කොමියුනිස්ට්වාදීන්ගේ ප්‍රාථමික සගයන් ලෙස ය. නැඟෙනහිර යුරෝපයේ පවා, ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද, ප්‍රතිසංස්කරණවාදී සමාජවාදී ප්‍රවණතා මතු වී තිබුණත්, ඒවා ප්‍රමුඛ වුණේ නැහැ. ගොර්බචෙව් යටතේ සෝවියට් සංගමයට බටහිර රටවල ශක්තිමත් සාම ව්‍යාපාරයක අනුකම්පාව ද තිබුණා.
ගොර්බචෙව් විසින් සිදු කරන ලද ලොකුම වරද කුමක් විය හැකිද, ඔහු සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන්, කොමියුනිස්ට්වාදීන් සහ සාම ව්‍යාපාර සමඟ සන්ධානගත වීමේ මෙම ආසන්න විකල්පය මග හැර හෝ පහත හෙලූ අතර, ඒ වෙනුවට ඔහුගේ ප්‍රතිසංස්කරණ සමාජවාදයේ ව්‍යාපෘතියට කිසිසේත්ම අනුකම්පා නොකළ රේගන් සහ තැචර් වැළඳ ගැනීමට ඔහු සමත් වුණා.
1985 ජූලි මාසයේදී මොස්කව්හිදී තරුණ හා ශිෂ්‍යයන්ගේ ලෝක උළෙලේදී මා දුටු සහ අත්පොළසන් දුන් මිහායිල් ගොර්බචෙව් අතුරුදහන් වී තිබුණේ, බටහිර රටවල වඩාත් ආක්‍රමණශීලී, සෝවියට් විරෝධී නායකත්වයේ බොළඳ සහචර සංචාරකයෙකු විසින් ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමට පමණයි.
සෝවියට් ඛේදවාචකය වළක්වා ගත හැකි වුණා. ෆිදෙල් කැස්ත්‍රෝ ගොර්බචෙව්ව ආපසු හැරී බැලීමේදී පවා ප්‍රබල ලෙස වැරදි වුවත්, අවංක ලෙස සැලකීම ප්‍රතික්ෂේප කිරීම සිත්ගන්නා කරුණක්. සෝවියට් සංගමයේ අවසානය “සියදිවි නසාගැනීමක් මිස මිනීමැරුමක්” නොවන බව ෆිදෙල් සැන්ඩිනිස්ටා කමාන්ඩර් ටොමස් බෝර්ජ්ට පැවසුවා. මිහායිල් ගොර්බචෙව් යනු මුදු මොළොක් මනසක් ඇති ඛේදජනක චරිතයක් වූ අතර, ඔහුගේ පැහැදිලි කළ නොහැකි ව්‍යාකූලත්වය සහ පරිවර්තනය මගින් සුපිරි බලවතෙකුගේ සියදිවි නසා ගැනීමට සහාය වුණා.
ආචාර්ය දයාන් ජයතිලක යනු “The Fall of Global Socialism: A Counternarrative from the South” (Palgrave Macmillan, London, 2014) සහ “Fidel’s Ethics of Violence: The Moral Dimension of Political Thought of Fidel Castro” (Pluto Press) යන ග්‍රන්ථවල කතුවරයා වේ. , ලන්ඩන්, 2007)
Factum යනු ශ්‍රී ලංකාව හා ආසියාවේ ජාත්‍යන්තර සබඳතා විශ්ලේෂණයන් සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික උපදේශන සපයන ශ්‍රී ලංකාව පදනම් කරගත් චින්තනයකි
