වර්තමාන ලෝකයේ තරුණ තරුණියන් මිිලයන ගණනක් ජීවති කාලය පුරාම තාප තරංගවලට, ගං වතුර, නියඟ, ලැව්ගිනි සහ නිවර්තන කුණාටුවලට නිරාවරණය වන බව Vrije Universiteit Brussel (VUB) හි දේශගුණ විද්‍යාඥයින් විසින් මෙහෙයවන ලද පර්යේෂණයකින් හෙළිදරව් වී ඇත.
2100 වන විට ගෝලීය උෂ්ණත්වය 3.5°C කින් ඉහළ ගියහොත්, 2020 දී උපත ලබන දරුවන්ගෙන් 92% ක් ඔවුන්ගේ ජීවිත කාලය පුරාම පෙර නොවූ විරූ තාප තරංග නිරාවරණයක් අත්විඳිනු ඇති අතර එය ළමුන් මිලියන 111 කට බලපායි.
පැරිස් ගිවිසුමේ 1.5°C ඉලක්කය සපුරා ගැනීමෙන් ළමුන් මිලියන 49 ක් මෙම අවදානමෙන් ආරක්ෂා කළ හැකි බව ද එම පර්යේෂණය පෙන්වා දී ඇත.
මෙය එක් උපන් වර්ෂයක් සඳහා පමණි; ඒ වෙනුවට අද වන විට වයස අවුරුදු 5 ත් 18 ත් අතර සියලුම දරුවන් සැලකිල්ලට ගත් විට, මෙය 3.5°C තත්වයක් යටතේ බලපෑමට ලක් වූ ළමුන් බිලියන 1.5 ක් දක්වා වැඩිවන අතර, 1.5°C සීමාව යටතේ රැඳී සිටීමෙන් ආරක්ෂා කළ හැකි ළමුන් මිලියන 654 ක් ඇත.
දේශගුණික විපර්යාසයන්ට වැඩිපුරම ගොදුරු වන්නේ ඉහළ සමාජ ආර්ථික අවදානමක් ඇති දරුවන් බව ද පරීක්ෂණයෙන් අනාවරණය වී තිබේ.
ලොව පුරා සිටින දරුවන්ගේ ජීවිත ආරක්ෂා කිරීම සඳහා හරිතාගාර වායු විමෝචනයේ ගැඹුරු කප්පාදුවක් හදිසි අවශ්‍යතාවයක් ඇත.
තාප තරංග, බෝග විනාශය, ගං ගංවතුර, නිවර්තන සුළි සුළං, ලැව්ගිනි සහ නියඟ ඇතුළු දේශගුණික විපර්යාස, අඛණ්ඩව වායුගෝලීය උණුසුම සමඟ තීව්‍ර වනු ඇත. අද දරුවන් පෙර පරම්පරාවට වඩා දේශගුණික ආන්තිකයන්ට මුහුණ දෙනු ඇත.
“2021 දී, විශේෂයෙන් අඩු ආදායම්ලාභී රටවල – ආන්තික සිදුවීම් වලට නිරාවරණය වීමේ අසමානුපාතික වැඩිවීමකට දරුවන් මුහුණ දෙන ආකාරය අපි නිරූපණය කළා. දැන්, කෙනෙකුගේ ජීවිත කාලය පුරාවට දේශගුණික අන්තයන්ට නිරාවරණය වීමේ පූර්ව කාර්මික දේශගුණයක් අත්විඳිය හැකි ප්‍රමාණයට වඩා බොහෝ සෙයින් වැඩි වන්නේ කොතැනදැයි පරීක්ෂා කළා,” VUB හි දේශගුණ විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්ය සහ අධ්‍යයනයේ ප්‍රධානියා වන විම් තියරි පවසයි.
“මෙම නව අධ්‍යයනයේ දී, පෙර නොවූ විරූ ජීවිතයක් ගත කිරීම යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ දේශගුණික විපර්යාසයකින් තොරව, කෙනෙකුගේ ජීවිත කාලය පුරාම එතරම් දේශගුණික අන්තයන් අත්විඳීමට ඇති ඉඩකඩ 10,000 න් 1 කටත් වඩා අඩු බවයි” යනුවෙන් VUB සහ පරිසර හා දේශගුණික විපර්යාස කැනඩාවේ (ECCC) ප්‍රධාන පර්යේෂක සහ දේශගුණික විද්‍යාඥ ආචාර්ය ලූක් ග්‍රාන්ට් පවසයි.
“මිනිසා විසින් සාදන ලද දේශගුණික විපර්යාසයකින් තොරව අපේක්ෂා කළ හැකි ප්‍රමාණයට වඩා බොහෝ දේශගුණික අන්තයන්ට මුහුණ දෙන ජනගහනය හඳුනා ගන්නා දැඩි සීමාව මෙයයි.” සීමාව පිහිටීම සහ දේශගුණික අන්තයේ වර්ගය අනුව වෙනස් වේ.
පෘථිවියේ සෑම ස්ථානයක් සඳහාම දේශගුණික ආන්තිකයන් පිළිබඳ ජනවිකාස දත්ත සහ දේශගුණික ආකෘති ප්‍රක්ෂේපණ ඒකාබද්ධ කිරීමෙන්, පර්යේෂකයන් 1960 සහ 2020 අතර උපත ලැබූ සෑම පරම්පරාවකම ජීවිත කාලය තුළ පෙර නොවූ විරූ දේශගුණික ආන්තිකයන්ට නිරාවරණය වන ප්‍රතිශතය ගණනය කරන ලදී.
දේශගුණික විපර්යාසවල පරම්පරාගත බලපෑම
පුද්ගලයෙකු තරුණ වන තරමට, දේශගුණික විපර්යාසයන්ට පෙර නොවූ විරූ ලෙස නිරාවරණය වීමේ සම්භාවිතාව වැඩි වේ. ගෝලීය උණුසුම 1.5°C දක්වා අපි සාර්ථකව සීමා කළත්, 2020 දී උපත ලබන දරුවන්ගෙන් 52% ක් පෙර නොවූ විරූ තාප තරංග නිරාවරණයකට මුහුණ දෙනු ඇත, 1960 දී උපත ලැබූ දරුවන්ගෙන් 16% ක් පමණක් ඊට සාපේක්ෂව. තාප තරංග සඳහා, දේශගුණික විපර්යාස තත්වයන් වැඩි වැඩියෙන් නිරාවරණ මට්ටම් නියම කරන 1980 න් පසු උපත ලැබූ අය සඳහා බලපෑම විශේෂයෙන් ප්‍රකාශ වේ.
“පූර්ව කාර්මික උෂ්ණත්වයට වඩා 1.5 °C පමණ අපගේ දේශගුණය ස්ථාවර කිරීමෙන්, අද තරුණ තරුණියන්ගෙන් අඩක් පමණ ඔවුන්ගේ ජීවිත කාලය තුළ පෙර නොවූ විරූ තාප තරංග ගණනකට නිරාවරණය වනු ඇත. 3.5 °C තත්වයක් යටතේ, 90% කට වඩා වැඩි පිරිසක් ඔවුන්ගේ ජීවිත කාලය පුරාම එවැනි නිරාවරණයක් විඳදරා ගනු ඇත,” ග්‍රාන්ට් අනතුරු අඟවයි.
“ජනගහනයේ බලපෑමට ලක් වූ කොටස් තරමක් අඩු වුවද, පරීක්ෂා කරන ලද අනෙකුත් දේශගුණික අන්තයන් සඳහා ද එම තත්වයම දක්නට ලැබේ. එහෙත් පෙර නොවූ විරූ නිරාවරණයේ එම අසාධාරණ පරම්පරා වෙනස්කම් නිරීක්ෂණය කෙරේ.
” නිවර්තන රටවල දරුවන් 1.5 °C තත්වයක් යටතේ නරකම බලපෑම අත්විදිනු ඇත. කෙසේ වෙතත්, ඉහළ විමෝචන තත්වයන් යටතේ, ලොව පුරා සිටින සියලුම දරුවන් පාහේ පෙර නොවූ විරූ පීඩාකාරී ජීවිතයක් ගත කිරීමේ අපේක්ෂාවට මුහුණ දෙයි
දේශගුණික අවදානම සහ සමාජ අසාධාරණය
දේශගුණික විපර්යාසවල සමාජ අසාධාරණය සහ එහි බලපෑම් ද මෙම අධ්‍යයනයෙන් ඉස්මතු කෙරේ. වත්මන් දේශගුණික ප්‍රතිපත්ති යටතේ, 2020 දී උපත ලබන වඩාත්ම සමාජ ආර්ථික වශයෙන් අවදානමට ලක්විය හැකි දරුවන් සියල්ලන්ම පාහේ (95%) ඔවුන්ගේ ජීවිත කාලය තුළ පෙර නොවූ විරූ තාප තරංගවලට නිරාවරණය වනු ඇත, අවම අවදානමට ලක්විය හැකි කණ්ඩායම්වලින් 78%ක් මෙලෙස අවදානමට ලක්විය හැකිය.
ගෝලීය දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ග සඳහා හදිසි අවශ්‍යතාවයක්
බ්‍රසීලයේ COP30 සමුළුවට පෙර, රටවල් යාවත්කාලීන දේශගුණික කැපවීම් ඉදිරිපත් කළ යුතුය. වත්මන් ප්‍රතිපත්ති යටතේ, ගෝලීය උණුසුම මෙම සියවසේදී 2.7 °C පමණ වනු ඇත. මෙම අධ්‍යයනය සහ ඒ ආශ්‍රිත Save the children වාර්තාව අද සහ හෙට දරුවන් සඳහා ගෝලීය උණුසුම 1.5 °C ට අඩුවෙන් තබා ගැනීමේ හදිසි අවශ්‍යතාවය අවධාරණය කරයි.
“ලොව පුරා, දරුවන්ට තමන් වගකිව යුතු නැති අර්බුදයක බර දරා ගැනීමට බල කෙරී ඇත. ඔවුන්ගේ සෞඛ්‍යය හා ඉගෙනීම අවදානමට ලක් කරන භයානක තාපය; ඔවුන්ගේ නිවාස සහ පාසල් ඇතුළු පොදු ස්ථාන කඩා බිඳ දමන සුළි සුළං, බෝග විනාශ වීම සහ නියඟ ඇතුළු දෛනික ව්‍යසනයන් මධ්‍යයේ, දරුවන් අපෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ මෙම ගැටලුව විසඳන ලෙසයි.
නව පර්යේෂණයෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ තවමත් බලාපොරොත්තුවක් ඇති බවයි, නමුත් අපි ගෝලීය උණුසුම වැඩිවීම සෙල්සියස් අංශක 1.5 දක්වා වේගයෙන් සීමා කිරීමට හදිසි හා අභිලාෂකාමී ලෙස ක්‍රියා කළහොත් සහ දේශගුණික විපර්යාස සඳහා අපගේ ප්‍රතිචාරයේ ප්‍රමුඛස්ථානය සහ කේන්ද්‍රස්ථානය දරුවන් වෙත ලබා දෙන්නේ නම් පමණි.”
“ගෝලීය විමෝචනය තවමත් ඉහළ යමින් පවතින අතර පෘථිවියේ උෂ්ණත්වය වැඩිවීම 1.5 °C සීමාවෙන් 0.2 °C පමණක් දුරින් පවතින බැවින්, හරිතාගාර වායු විමෝචනය අඩු කිරීමට සහ අද තරුණ තරුණියන් මත දේශගුණික බර අඩු කිරීමට ලෝක නායකයින් පියවර ගත යුතුය,” තියරි නිගමනය කරයි.
මෙම අධ්‍යයනය සිදු කරන ලද්දේ Vrije Universiteit Brussel (VUB), පරිසර හා දේශගුණික විපර්යාස කැනඩාව, KU Leuven, බෙල්ජියමේ රාජකීය කාලගුණ විද්‍යා ආයතනය (RMI) සහ ETH Zurich යන ආයතනවල පර්යේෂකයින් විසිනි.
