කෙන්යාවේ විරෝධතා – ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සහ රියදුරන්ගේ වැඩ වර්ජන සම්බන්ධයෙන් නැගෙන කෝපය

නිතු ආදිත්‍ය විසිනි

කෙන්යාව මේ වන විට ආන්ඩුවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති, පැතිරී යන දූෂණය සහ පිරිහෙන ජීවන තත්වයන් පිලිබඳ පුලුල්ව පැතිරුනු අතෘප්තිය මගින් උද්දීපනය වූ විරෝධතාවල සැලකිය යුතු ඉහල යාමක් අත්විඳිමින් සිටී. 2024 ජූලි 15 වන දින, ඔන්ලයින් රියදුරු සංගමය විසින් සංවිධානය කරන ලද මධ්‍යම නයිරෝබි හි ප්‍රධාන විරෝධතාවක් පැවැත්විණි. මෙම විරෝධතාව Uber, Bolt, Faras, සහ Little Cab Kenya වැනි විවිධ e-hailing සේවාවන්හි රියදුරන් එක් කළේය.

බෙදාහැරීමේ සේවා සපයන්නන් ද එක් වී සිටින රියදුරන් වැඩි වැටුප් සහ වඩා හොඳ සේවා කොන්දේසි ඉල්ලා සිටිති. සමහර වැඩ වර්ජන රියදුරන් ඔවුන්ගේ හේතුව කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම සඳහා සහභාගී නොවන රියදුරන්ගේ වාහනවලින් මගීන් බලහත්කාරයෙන් ඉවත් කිරීම වැනි දැඩි පියවර පවා ගෙන ඇත. ඔවුන්ගේ වැඩවර්ජනය පෙන්වා දෙන්නේ ඉහල යන වියදම් සහ එකතැන පල්වෙන ඉපැයීම් හේතුවෙන් එදිනෙදා ජීවිතය ගැට ගසා ගැනීමට අපහසු වන කම්කරුවන් අතර පුලුල් කලකිරීමකි.

විරෝධතා පැන නගින්නේ ජනාධිපති විලියම් රූටෝගේ ආන්ඩුවේ මෑත කාලීන ආර්ථික ක්‍රියාමාර්ග වලින් වන අතර, බොහෝ දෙනා එය පීඩාකාරී ලෙස සලකයි, විශේෂයෙන් දුප්පත් සහ කම්කරු පන්තික පුරවැසියන් සඳහා. නොසන්සුන්තාවයට සැලකිය යුතු සාධකයක් වූයේ පෙට්‍රල්, නිවාස, සහ ඩිජිටල් ගනුදෙනු ඇතුළු මූලික නිෂ්පාදන සහ සේවා සඳහා නව බදු ගණනාවක් පැනවූ 2023 මුදල් පනත බලාත්මක කිරීමයි. මෙම ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක වූයේ රාජ්‍ය ආදායම ඉහළ නැංවීමේ සහ රාජ්‍ය මූල්‍ය හිඟය අවම කිරීමේ උපාය මාර්ගයක කොටසක් ලෙස වන නමුත් ඒවාට ජනතා විරෝධය එල්ල වී තිබේ.

2022 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ඉන්ධන සහනාධාර ඉවත් කිරීමට රජය ගත් තීරණය එහි වඩාත්ම මතභේදාත්මක පියවරයන්ගෙන් එකක් බව ඔප්පු විය. මෙම ප්‍රතිපත්තිය ඉන්ධන මිල නාටකාකාර ලෙස ඉහළ යාමට, වාර්තාගත ඉහළ මට්ටම් කරා ළඟා වීමට සහ පුලුල්ව පැතිරුණු අතෘප්තිය ඇවිලවීමට හේතු විය.

වසරකට පසුව සමහර සහනාධාර නැවත ලබා දුන්නද, ඉන්ධන පිරිවැය ඉහළ ගොස් ඇති අතර, ගෘහස්ථ මූල්‍ය මත දැඩි පීඩනයක් ඇති කරමින් සහ රට පුරා භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රවාහනය කිරීමේ වියදම් ඉහළ යයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, නොකඩවා ඉහළ යන ඉන්ධන පිරිවැය බොහෝ කෙන්යානුවන්ගේ ජීවන වියදම ඉහළ නංවා ඇති අතර, උද්ධමනය සාමාන්‍ය මිනිසුන්ට ළඟා විය නොහැකි මූලික අයිතමයන් ඉවතට තල්ලු කරයි. ජීවන වියදමේ මෙම නිර්දය වැඩිවීම විරෝධතාවල කේන්ද්‍රස්ථානයක් බවට පත්ව ඇති අතර, රජය කෙරෙහි මහජන අතෘප්තිය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කරයි.

ආණ්ඩුව තුළ පවතින දූෂණ හා දුර්වල පාලනය පිළිබඳ පුලුල්ව පැතිරී යන චෝදනා නිසා මෙම ආර්ථික අභියෝග වේගවත් වේ. බොහෝ කෙන්යානුවන් විශ්වාස කරන්නේ නව බදු සහ ආර්ථික දුක්ඛිත තත්වයන් හුදෙක් දුර්වල ප්‍රතිපත්ති තීරණ පමණක් නොව, දූෂණය හා වැරදි කළමනාකරණය සමඟ බැඳී ඇති ගැඹුරු පද්ධතිමය දෝෂවල ප්‍රතිඵලයක් බවයි.

දූෂණ වංචා, මහජන මුදල් අවභාවිතය පිළිබඳ චෝදනා සහ වගවීමේ ඌනතාවය රජය සහ එහි ආයතන කෙරෙහි මහජන විශ්වාසය තලා දමා ඇත. බොහෝ පුරවැසියන් විශ්වාස කරන්නේ රජය මෙම ගැටළු විසඳීමට අපොහොසත් වන අතර එමඟින් අතෘප්තිය සහ කලකිරීමේ හැඟීමක් වර්ධනය වන බවයි. පුරවැසියන් තම නායකයින්ගෙන් වැඩි වගවීමක් සහ විනිවිදභාවයක් ඉල්ලා සිටීමත් සමඟ දූෂණය පිළිබඳ සංජානනය විරෝධතාවලට හේතු වී තිබේ.

නයිරෝබි සහ අනෙකුත් නගරවල වැඩ වර්ජන සහ පෙළපාලි සංවිධානය කර ඇති ඊ-හෙයිලිං යෙදුම් රියදුරන්ගෙන් වඩාත් දෘශ්‍යමාන විරෝධතා ආකාරයක් පැමිණ තිබේ. 2024 ජූලි 15 දින, ඔන්ලයින් රියදුරු සංගමයේ බැනරය යටතේ Uber, Bolt, Faras සහ Little Cab Kenya වැනි වේදිකාවල රියදුරන් මධ්‍යම නයිරෝබි හි වැඩ වර්ජනයක් දියත් කළහ. බෙදාහැරීමේ සේවා සපයන්නන් ද ඇතුළත් මෙම රියදුරන් ඉහළ වැටුප් සහ ඉහළ යන ඉන්ධන පිරිවැය සහ උද්ධමනය සැලකිල්ලට ගනිමින් වඩා හොඳ සේවා කොන්දේසි ඉල්ලා සිටිති. ඔවුන් තර්ක කරන්නේ ඉන්ධන මිල අධික වීම ඔවුන්ගේ ඉපැයීම්වලට දැඩි ලෙස කප්පාදු කර ඇති අතර, ජීවනෝපාය පවත්වා ගැනීමට නොහැකි තරම්ය.

වර්ජනයේ නිරත රියදුරන් සිය ඉල්ලීම් විස්තාරණය කර ගැනීම සඳහා නාටකාකාර ක්‍රියාමාර්ගවලට යොමු වී ඇති බව වාර්තා පෙන්වා දෙයි. ඇතැමුන් සහභාගී නොවන රියදුරන්ගේ වාහනවලින් මගීන් බලහත්කාරයෙන් ඉවත් කර ඇති බව වාර්තා වන්නේ ඔවුන්ගේ දුක්ගැනවිලිවල හදිසි බව අවධාරණය කරමිනි. ප්‍රමාණවත් වාහන නැවැත්වීමේ පහසුකම් සැපයීමට අපොහොසත් වීම සහ නාගරික රථවාහන සේවකයින් හරහා කප්පම් ගැනීමේ ක්‍රියාවන්හි නිරත වන බවට රියදුරන් ප්‍රාන්ත රජයන් කෙරෙහි ඔවුන්ගේ කලකිරීම් ද ප්‍රකාශ කර ඇත.

ඊ-හෙයිලිං රියදුරන් අතර මෙම අරගලය බොහෝ කෙන්යානුවන් මුහුණ දෙන පුළුල් ආර්ථික අභියෝග පිළිබිඹු කරයි. 2015 ජනවාරි මාසයේ දී Uber කෙන්යානු වෙළඳපොළට පිවිසීමෙන් පසු, ඉන්ධන පිරිවැය ආසන්න වශයෙන් දෙගුණයකින් වැඩි වී ඇති අතර, ආදායම ඉන්ධන වියදම් සමඟ සමීපව බැඳී ඇති රියදුරන්ට බරපතල ලෙස බලපායි. Uber 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී එහි කොමිස් අනුපාත 25% සිට 18% දක්වා අඩු කිරීමෙන් පෙර විරෝධතාවලට ප්‍රතිචාර දැක්වූවද, රියදුරන් තර්ක කරන්නේ මෙම ගැලපීම් ඉහළ යන ජීවන වියදම සමඟ නොගැලපෙන බවයි.

2024 ජූලි මාසයේදී නයිරෝබි හි කුලී රථ රියදුරන් Uber සහ Bolt වෙතින් ගාස්තු වැඩි කරන ලෙස ඉල්ලා දින පහක විරෝධතාවක් පැවැත්වූයේ වත්මන් ආර්ථික යථාර්ථයන් සමඟ සමපාත වීමට සහ සාධාරණ වන්දියක් සහතික කිරීමට ය.

Mombasa හි, Uber හි මිල නියම කිරීමේ ව්‍යුහය පිළිබඳ අතෘප්තිය නිසා කුලී රථ රියදුරන් කිහිප දෙනෙකු ලිට්ල් කැබ් සහ යෙගෝ වැනි විකල්ප වේදිකාවලට මාරු වීමට පෙලඹී ඇති අතර ඒවා ඉහළ ගාස්තු සහ අඩු කොමිස් ගාස්තු ලබා දෙයි. ඕල් කෝස්ට් ඔන්ලයින් ඩිජිටල් කැබ්ස් ගිවිසුමේ සංවිධායක ලේකම් එරික් ම්බාබු සඳහන් කළේ මෙම මාරුව Uber සමඟ මිල ගැටළු සම්බන්ධයෙන් අසාර්ථක සාකච්චා වලින් පසුව බවයි.

2023 ජුනි මාසයේදී, මොම්බාසා හි රියදුරන් 600 ක් පමණ Yego සමඟ ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර, එය වඩාත් හිතකර කොමිස් අනුපාත පොරොන්දු විය. මෙම සංක්‍රමණය මගින් ප්‍රමුඛ පෙළේ ඊ-හෙයිලිං වේදිකා සමඟ රියදුරන් අතර වැඩෙන අතෘප්තිය සහ වඩාත් තිරසාර ආර්ථික අවස්ථා සඳහා ඔවුන්ගේ ගවේෂණය අවධාරනය කරයි.

ඊ-හෙයිලිං ඇප් රියදුරන්ගේ වර්ජනය හුදකලා සිදුවීමක් නොව කෙන්යාවේ වේගවත් වෙමින් පවතින පුළුල් විරෝධතා ව්‍යාපාරයක කොටසකි. “Gen Z ව්‍යාපාරය,” තරුණ නායකත්වයෙන් යුත් කන්ඩායමක්, දුප්පතුන්ට සහ කම්කරු පන්තියට අසමාන ලෙස බලපාන බවට තර්ක කරන ආන්ඩුවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වලට එරෙහිව විරෝධතා සංවිධානය කිරීමේ පෙරමුණේ සිට ඇත. ව්‍යාපාරය ආදායම් අසමානතාවය, දූෂණය සහ ඉහළ ජීවන වියදම ආමන්ත්‍රණය කිරීම සඳහා ප්‍රතිසංස්කරණ ඉල්ලා සිටී.

2024 ජූලි 15 වන දින, කැබ් රථ රියදුරන්ගේ විරෝධතාව පැවති දිනයේම, Gen Z ව්‍යාපාරය සති කිහිපයකින් එහි විශාලතම පෙලපාලි වලින් එකක් පැවැත්වීය, එය රට තුළ වැඩෙන නොසන්සුන්තාවය තවදුරටත් සංඥා කරයි. තරුණයින් විසින් මෙහෙයවන ලද මෙම විරෝධතා රටේ ආර්ථික සංවර්ධනයෙන් කොන් වී ඇතැයි හැඟෙන පරම්පරාවක අතෘප්තිය අවධාරණය කර ඇත. බොහෝ තරුණ තරුණියන් සීමිත ආර්ථික අවස්ථා සහ රජයේ වගවීමේ ඌනතාවය තම අනාගතයට ඇති ප්‍රධාන බාධාවන් ලෙස සලකන අතර, මෙම බාධාවන් විසඳීම සඳහා කඩිනම් ප්‍රතිසංස්කරණයන් ඉල්ලා සිටිති.

සංවාදය සහ සන්සුන්ව සිටීම සඳහා ආන්ඩුව ඉල්ලා සිටියද, විරෝධතා දිගටම පවතින අතර තවත් පෙලපාලි සැලසුම් කර ඇත. පීඩනය වැඩි වන විට, මහජන විශ්වාසය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමේ සහ නොසන්සුන්තාවයට තුඩු දෙන ආර්ථික දුක්ගැනවිලි විසඳීමේ තීරණාත්මක අභියෝගයකට රජය මුහුණ දෙයි.

අවසාන වශයෙන්, කෙන්යාව ආර්ථික දුෂ්කරතා, දූෂණය පිළිබඳ සංජානන සහ සාධාරණ පාලනයක් සඳහා වන ඉල්ලීම් මගින් අවුලුවන විරෝධතා සමඟ තීරණාත්මක සන්ධිස්ථානයක සිටී. ඊ-හෙයිලිං රියදුරන්ගේ අඛණ්ඩ වැඩ වර්ජන, තරුනයින් විසින් මෙහෙයවන ලද පෙලපාලි සහ පුලුල් සිවිල් නොසන්සුන්තාවයන් පෙන්නුම් කරන්නේ ප්‍රතිසංස්කරණවල තීරනාත්මක අවශ්‍යතාවයයි. මෙම ගැටළු විසඳීමට රජය අර්ථවත් පියවර නොගතහොත්, තවදුරටත් අස්ථාවර වීමේ අවදානම විශාලය. ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධව, ප්‍රතිසංස්කරණ, විනිවිදභාවය සහ සාධාරණ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සඳහා වූ අව්‍යාජ කැපවීම, වඩාත් ඇතුළත් අනාගතයක් ගොඩනඟන අතරම විශ්වාසය යළි පිහිටුවීමේ හැකියාව ඇත.

වත්මන් තත්ත්වය සියලු පුරවැසියන්ගේ යහපැවැත්මට ප්‍රමුඛත්වය දෙන ප්‍රතිචාරාත්මක පාලනයක සහ ප්‍රතිපත්තිවල අවශ්‍යතාවය පිළිබඳ ප්‍රබල මතක් කිරීමක් ලෙස ක්‍රියා කරයි. විරෝධතා දිගටම පවතින විට, කෙන්යානු රජය සහ ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව සමීපව නිරීක්ෂණය කර ක්‍රියා කළ යුතු අතර, දැන් ගන්නා තීරණ කෙන්යාවේ අනාගත ස්ථාවරත්වයට දිගුකාලීන බලපෑමක් ඇති කරනු ඇත.

and development.

මූලාශ්‍ර:

නිතූ ආදිත්‍ය, කොතලාවල ආරක්ෂක විශ්වවිද්‍යාලයේ නීති පීඨයේ උපාධි අපේක්ෂකයෙක් වන අතර ඔහුට [email protected] වෙත සම්බන්ධ විය හැක.

Factum යනු www.factum.lk හරහා ප්‍රවේශ විය හැකි ජාත්‍යන්තර සබඳතා, තාක්ෂණික සහයෝගීතාව සහ උපාය මාර්ගික සන්නිවේදනයන් පිළිබඳ ආසියා-පැසිෆික් කේන්ද්‍ර කරගත් චින්තන ටැංකියකි.

මෙහි ප්‍රකාශිත අදහස් කතුවරයාගේම වන අතර ඒවා අනිවාර්යයෙන්ම සංවිධානයේ අදහස් පිළිබිඹු නොකරයි.