ෆ්ලේවියා ගුණරත්න විසිනි
රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික හා තාක්ෂණික මැදිහත්වීම් මාලාවක් තුළ ශ්‍රී ලංකාව සිය ඩිජිටල් සහ සමුද්‍රීය යටිතල පහසුකම් වැඩිදියුණු කිරීමට පියවර ගනිමින් සිටින බව පෙනේ.
ඉන්දුනීසියාවේ නිල සංචාරයේදී ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ ඉන්දුනීසියානු නිලධාරීන් සහ Tesla සහ SpaceX හි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී එලෝන් මස්ක් සමඟ සාකච්ඡා පැවැත්වීය. 10 වැනි ලෝක ජල සංසදයේ පසුබිම මධ්‍යයේ සිදුවන මෙම රැස්වීම් ශ්‍රී ලංකාව තුළ මිශ්‍ර ප්‍රතිචාර ජනනය කර ඇති නමුත් අනාගතයට මාවතක් විවර කළ හැකිය.
සමුද්‍ර තාක්ෂණය සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකාව සහ ඉන්දුනීසියාවේ උපායමාර්ගික කටයුතු
ඉන්දුනීසියානු සංචාරයේදී ජනාධිපති වික්‍රමසිංහ ඉන්දුනීසියාවේ සමුද්‍රීය හා ආයෝජන කටයුතු සම්බන්ධීකරණ අමාත්‍ය Luhut Binsar Pandjaitan හමුවිය. පසුගිය මාසයේ අගභාගයේදී Kura Kura Bali Island හි United In Diversity Bali විශ්වවිද්‍යාල‍යේ පැවති රැස්වීමේදී Global Blended Finance Alliance, Sri Lanka’s Tropical Belt Initiative, Blue Economy සහ දියුණු වෙමින් පවතින මුහුදු පැලෑටි කර්මාන්තය වැනි ක්ෂේත්‍ර කෙරෙහි අවධානය යොමු විය.
Global Blended Finance Alliance
Blended Finance හට සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල තිරසාර සංවර්ධනයක් ගෙනයාමේ හැකියාව ඇත. විවිධ ප්‍රාග්ධන ප්‍රභවයන් මිශ්‍ර කිරීමෙන්, මූල්‍ය පරතරය පියවීම සහ තීරණාත්මක අංශවල ආයෝජන උත්ප්‍රේරණය කිරීම එහි අරමුණයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ නිවර්තන කලාප මුලපිරීම
මෑත රැස්වීමේදී, නිවර්තන කලාපීය රටවල් වන ශ්‍රී ලංකාව සහ ඉන්දුනීසියාව යන රටවල් දෙකම, ඔවුන්ගේ හවුල් භූගෝලීය ලක්ෂණ අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රයෝජනය සඳහා යොදා ගැනීම කෙරෙහි කේන්ද්‍රගත වූ සාකච්ඡාවල නිරත විය.
ඩුබායි හි COP28 අතරතුර, ජනාධිපතිවරයා Tropical Belt Initiative හඳුන්වා දුන්නේය. වනාන්තර, වගුරුබිම් සහ කඩොලාන ඇතුළු නිවර්තන කලාපය තුළ දක්නට ලැබෙන ප්‍රධාන ස්වභාවික සම්පත්වල වාණිජ ආයෝජන උපයෝගී කර ගැනීම කෙරෙහි මෙය අවධානය යොමු කරයි.
මෙම ආයෝජන ආර්ථික වශයෙන් ශක්‍ය බව තහවුරු කිරීමේ අවශ්‍යතාව ජනාධිපති වික්‍රමසිංහ මහතා අවධාරණය කළේය. ඩොලර් ට්‍රිලියන ගනනක් බලමුලු ගැන්වීමේ අභිලාෂකාමී පරමාර්ථයට දායක වෙමින් පුද්ගලික අංශයේ සහභාගීත්වය ආකර්ෂණය කර ගැනීමට මුලපිරීම සිදු විය.
නිල් ආර්ථිකය
නිල් ආර්ථිකය, කෙටියෙන් කිවහොත්, සාගර පරිසර පද්ධතිවල සෞඛ්‍යය ආරක්ෂා කරමින් ආර්ථික වර්ධනය, වැඩිදියුණු කළ ජීවනෝපායන් සහ රැකියා සඳහා සාගර සම්පත් තිරසාර ලෙස භාවිතා කිරීම තවත් කේන්ද්‍රස්ථානයක් විය.
ශ්‍රී ලංකාව ඓතිහාසිකව සාගරය සමඟ සමීප බැඳීමක් බෙදාගෙන ඇතත්, රටේ නිල් ආර්ථිකයේ පූර්ණ විභවය ප්‍රයෝජනයට ගෙන නොමැත. ශ්‍රී ලංකා නියෝජිත පිරිස මෙම කරුණු කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේ 10 වැනි ලෝක ජල දින සමුළුව පසුබිම් කරගෙනය.
කෙසේ වෙතත්, විශේෂයෙන් දේශගුණික විපර්යාස සහ දේශගුණික විපර්යාස රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකභාවය පිළිබඳ ජනාධිපතිවරයාගේම මුලපිරීම් සැලකිල්ලට ගනිමින් එවැනි වාචාල කතා මීට පෙර හංවඩු ගසා ඇත. මෙම මුලපිරීම් වසර ගණනාවක් ගත විය හැකි ප්‍රතිඵල ලබා දෙයිද යන්න සොයා බැලිය යුතුය.
මුහුදු පැලෑටි කර්මාන්තය
ආර්ථික විවිධාංගීකරණය සහ පාරිසරික තිරසාරභාවය සඳහා සැලකිය යුතු පොරොන්දුවක් ඇති මුහුදු පැලෑටි කර්මාන්තය දියුණු කිරීමට දෙපාර්ශවයම මාර්ග ගවේෂණය කළහ.
තිරසාර වෙරළබඩ ජීවනෝපාය, ආර්ථික විවිධාංගීකරණය, ආහාර නිෂ්පාදනය, අපනයන ආදායම, දේශගුණික විපර්යාස අවම කිරීම සහ අනුවර්තනය, දූෂණ පාලනය සහ කාබනික පොහොර නිෂ්පාදනය වැනි ප්‍රතිලාභ රැසක් ලබා දෙමින් මුහුදු පැලෑටි වගාව ගෝලීය ආහාර පද්ධතියේ අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් බවට පත්වෙමින් තිබේ.
1930 ගණන් වලදී ශ්‍රී ලංකාව සශ්‍රීක මුහුදු පැලෑටි වෙළඳපොලක් තිබුණි. කෙසේ වෙතත් අද වන විට මෙම කර්මාන්තය කුඩා අගය එකතු කිරීමක් සහිත කුඩා පරිමාණ මෙහෙයුම් වලට සීමා වී ඇත. ශ්‍රී ලංකාවේ මුහුදු පැලෑටි වගාව ව්‍යාප්ත කිරීමෙන් නිල් ආර්ථිකය සැලකිය යුතු ලෙස ශක්තිමත් කළ හැකි බව විශේෂඥයෝ විශ්වාස කරති.
සහයෝගී පර්යේෂණ සහ කාර්ය සාධක බලකායේ මුල පිරීම්
රැස්වීමේ කැපී පෙනෙන ප්‍රතිඵලයක් වූයේ කඩොලාන වගාව කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ සහයෝගිතා පර්යේෂණ වැඩසටහනක් ස්ථාපිත කිරීම පිළිබඳ එකඟතාවයි. කඩොලාන වෙරළ ආරක්‍ෂාව, ජෛව විවිධත්ව සංරක්ෂණය සහ කාබන් වෙන්කිරීමේදී තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. ඒවා දේශගුණික විපර්යාසවල වර්ධනය වන බලපෑම් වලට ඵලදායී ප්රතිවිරෝධකයකි.
මේ සඳහා, ව්‍යුහගත සහ තිරසාර සහයෝගීතාව සඳහා කැපවීමක් පිළිබිඹු කරමින්, මෙම මුලපිරීම් සම්බන්ධීකරණය කිරීම සඳහා ද්විපාර්ශ්වික කාර්ය සාධක බලකායක් පිහිටුවීමට එකඟ විය.
මෙම කාර්ය සාධක බලකාය දැනට ශ්‍රී ලංකාව සභාපතිත්වය දරන ඉන්දියානු සාගර රිම් සංගමයේ (IORA) රාමුව තුළ ක්‍රියාත්මක වන අතර එමඟින් කලාපීය සහයෝගීතාව ඉදිරියට ගෙන යාම සඳහා උපායමාර්ගික වේදිකාවක් සපයයි.
ඉහළ මට්ටමේ කටයුතු: එලොන් මස්ක් සමඟ හමුවීම
එම සංචාරයේදීම තරමක් මතභේදාත්මක ලෙසින්, ජනාධිපති වික්‍රමසිංහ මහතා Tesla සහ SpaceX හි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී එලෝන් මස්ක් සමඟ ඉහළ මට්ටමේ හමුවක නිරත විය. මෙම රැස්වීමේදී Starlink සේවාවන් ශ්‍රී ලංකාව තුළ ක්‍රියාත්මක කිරීම පිළිබඳව සාකච්ඡා කෙරිණි.
Starlink ගෝලීය වශයෙන් අධිවේගී අන්තර්ජාල ප්‍රවේශය සැපයීම අරමුණු කරයි. පද්ධතිය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සාම්ප්‍රදායික චන්ද්‍රිකා අන්තර්ජාල සේවා හා සසඳන විට අඩු පෘථිවි කක්ෂ (LEO) චන්ද්‍රිකා ජාලයක් යෙදවීම, ප්‍රමාදය අඩු කිරීම සහ අන්තර්ජාල වේගය වැඩි කිරීම මගිනි.
සෑම චන්ද්‍රිකාවක්ම රාත්තල් 573ක් පමණ බරින් යුක්ත වන අතර, Falcon 9 රොකට්ටුවකට චන්ද්‍රිකා 60ක් දක්වා දියත් කරන ලද පැතලි මෝස්තරයකින් සමන්විත වේ. මෙම චන්ද්‍රිකා ජාලය බොහෝ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල සම්බන්ධතා අභියෝගවලට මුහුණ දෙමින් ගෝලීය ආවරණය සැපයීම අරමුණු කරයි.
එලෝන් මස්ක්ගේ ඉන්දුනීසියාවේ සංචාරය, රට තුළ Starlink අන්තර්ජාල සේවාව සැලසුම් කර දියත් කිරීමට සමගාමීව, අග්නිදිග ආසියාව සඳහා මස්ක්ගේ උපායමාර්ගික දර්ශන අවධාරනය කරයි.
කලාපය විවිධ භූගෝලීය සහ ආර්ථික තත්ත්වයන්ගෙන් අඩු වැඩි වශයෙන් සංලක්ෂිත වන අතර එය Starlink විසින් පිරිනමනු ලබන වැඩිදියුණු කළ සම්බන්ධතාවයෙන් සැලකිය යුතු ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගනී. සිය සේවාවන් ශ්‍රී ලංකාව දක්වා ව්‍යාප්ත කිරීමෙන්, SpaceX හට ගිණිකොණින් ඔබ්බට දකුණු ආසියාව දක්වා ගෝලීය අන්තර්ජාල ආවරණයේ සිය මෙහෙවර තවදුරටත් ඉදිරියට ගෙන යා හැකිය.
දකුණු ආසියාවට ඔහුගේ ව්‍යාප්තියෙන් මස්ක්ට ලැබෙන ප්‍රතිලාභ කුමක් වුවත්, ශ්‍රී ලංකාව වැනි රටවල Starlink කෙතරම් ශක්‍ය විය හැකිද යන්න පිළිබඳව ප්‍රශ්න පවතී. ඇස්තමේන්තු මඟින් ස්ථාපන පිරිවැය ඇමෙරිකානු ඩොලර් 600 ට වඩා වැඩි වේ.
මෙය ශ්‍රී ලාංකිකයෙකුට, මධ්‍යම පාන්තික ශ්‍රී ලාංකිකයෙකුට වුව දැවැන්ත මුදලකි. මස්ක්ගේ පොරොන්දුව වන්නේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලට අන්තර්ජාල සම්බන්ධතාවය පුළුල් කිරීමයි. ස්ථාපනය කිරීමේ පිරිවැය අනුව, ග්‍රාමීය ශ්‍රී ලංකාවට එවැනි ව්‍යාපාරයක් දැරිය හැකිද යන්න යමෙකුට සිතේ.
රාජ්‍ය මූල්‍යකරණය අත්‍යවශ්‍ය වේ, නමුත් නැවතත්, අර්බුදයක් ආරම්භ වී ඇති නමුත්, එවැනි වියදම් පියවා ගැනීමට රජයට විදේශ විනිමය තිබේදැයි කෙනෙකුට ඇසිය හැකිය.
ශ්‍රී ලංකාවේ ස්ටාර්ලින්ක් සඳහා කුමක් අපේක්ෂා කළත්, වික්‍රමසිංහ සහ මස්ක් අතර හමුව ශ්‍රී ලංකාවේ ඩිජිටල් භූ දර්ශනය පරිවර්තනය කිරීම අරමුණු කරගත් ඉදිරි දැක්මක් සහිත හවුල්කාරිත්වයකට මග පෑදිය හැකිය. Starlink චන්ද්‍රිකා අන්තර්ජාල සේවාව ඒකාබද්ධ කිරීම සම්බන්ධතාවය වැඩිදියුණු කිරීමට සහ ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීමට පොරොන්දු වේ.
මෙම කටයුතුවලින් ශ්‍රී ලංකාවට හොඳ ප්‍රයෝජන ගත හැකිය. එහෙත්, එම පෙරමුණෙහි ශුභවාදී බව අනිවාර්යයෙන්ම භූගත යථාර්ථයන් සන්සුන්ව පිළිගැනීමකින් සංසිඳුවිය යුතුය. එය මෙහි සමතුලිතතාවයක් ලබා ගත හැකි නම්, අහස වචනාර්ථයෙන් සීමාව බවට පත් විය හැකිය.
ෆ්ලේවියා ගුණරත්න ජාත්‍යන්තර සබඳතා සහ ගෝලීය දේශපාලනය ගැන උනන්දුවක් දක්වන රාගම වෛද්‍ය පීඨයේ උපාධි අපේක්ෂකයෙකි.
Factum යනු www.factum.lk හරහා ප්‍රවේශ විය හැකි ජාත්‍යන්තර සබඳතා, තාක්ෂණික සහයෝගීතාව, උපාය මාර්ගික සන්නිවේදනය සහ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ ආසියා-පැසිෆික් කේන්ද්‍ර කරගත් චින්තන ටැංකියකි.
මෙහි ප්‍රකාශිත අදහස් කර්තෘගේම වන අතර අනිවාර්යයෙන්ම සංවිධානයේ අදහස් පිළිබිඹු නොකරයි.
