රුසියාවේ ලේ වැගිරීම වළකී

රතින්ද්‍ර කුරුවිට විසිනි

ජාාත්‍යන්තර සම්බන්ධතා තවදුරටත් අස්ථාවර කිරීමට අකමැති වූ බොහෝ දෙනකුගේ  සහනය  වෙනුවෙන් රුසියාවේ ලේ වැගිරීම් වළක්වා තිබෙනවා. සෙනසුරාදා වනවිට රුසියාව සිවිල් යුද්ධයේ එක් කෙළවරක බව දැකිය හැකියි. රුසියාවේ කුලී හමුදාව වන වැග්නර් නායක යෙව්ගනී ප්‍රිගොෂින්, ඔහුගේ හමුදා රෙසා්ටොව් ඔන ඩොන් හි ගුුවන් කඳවුර ඇතුළුව හමුදා පහසුකම් පාලනය කර ඇති බව ප්‍රකාශ කළා. ‍ “මොස්කව්” සහ ඔහුගේ සොල්දාදුවන් රුසියානු හෙලිකොප්ටර් යානා තුනකට වෙඩි තබා තිබුණා

රොස්ටෝව් ඔන් ඩොන් සිට කිලෝ මීටර 600ක මණ දුරකින් රුසියානු නගර වන වොරොනෙෂ් සහ වැග්නරීට්ස් අත්පත් කරගත්තා. ප්‍රසිද්ධ ප්‍රකාශයක් කරමින් ජනධිපති පුටින් වැග්නරයිට්වරුන්ට එරෙහිව දැඩ ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා බවට පොරොන්දු වුණා.

යුක්රේනයේ රුසියානු මුදා මෙහෙයුම සඳහා රොස්ටෝව් ඔන් ඩොන් මෙහෙයුම් මධ්‍යස්ථානනය වී තිබූ අතර වැග්නර් විසින් රුසියනු හමුදා වෙත සියලු සැපයුම් කපාහැරිය හැකි බැවින් යුක්රේනයේ රුසියානු පෙරමුණ බිඳ වැටෙන් ඇතැයි පුළුල්ලව පැතිර යන විශ්වාසයක් වුණා.

සෙනසුරාදා සවස් වන විට, 5,000-ශක්තිමත් වැග්නර් තීරුව රුසියාවේ දකුණු හමුදා දිස්ත්‍රික්කය අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසු පැය කිහිපයක් ඇතුළත මොස්කව් ඔබ්ලාස්ට් වෙත ළඟා වුණා. චෙචන් අක්මාට් තීරු මොස්කව් කලාපයේ සහ රොස්තොව්හි ඔවුන් හමුවීමට යන බවට වාර්තා විය.

මා ඇතුළු බොහෝ දෙනෙක් සිතුවේ පුටින්ට පක්ෂපාත චෙච්නියානුවන් සහ වැග්නරයිට්වරුන් අතර ගැටුමක් සිවිල් යුද්ධයක් ආරම්භයක් වනු ඇති බවයි. කෙසේ වෙතත්, වැග්නරයිට් කැරැල්ල හදිසියේම ආරම්භ වූවා සේම එය ඉක්මණින් ම අවසන් වුණා. Prigozhin සහ සියලුම Wagnerites මොස්කව් කලාපයෙන් ආපසු හැරෙනවා පමණක් නොව, Rostov-on-Don හි දකුණු හමුදා දිස්ත්රික් මූලස්ථානයෙන් පිටව ගියා. පෙනෙන විදිහට, ඔවුන් බෙලාරුස්හි යොදවනු ඇති අතර, Prigozhin සහ සියලුම Wagnerites ට එරෙහි අපරාධ චෝදනා ඉවත් කරනු ඇති. අර්බුදය මේ වන විට වැළකී ගිහින්.

වැග්නර් කැරැල්ලට හේතුව කුමක්ද?

පවතින දත්ත මත පදනම්ව, සමීප පුටින් සගයෙකු වන ආරක්ෂක අමාත්‍ය සර්ජි ෂොයිගු සහ සාමාන්‍ය මාණ්ඩලික ප්‍රධානී වැලරි ජෙරසිමොව් සමඟ බොහෝ ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ පුද්ගලික වෛරය හේතුවෙන් ප්‍රිගොෂින් නිශ්ශබ්ද වීමට තල්ලු වී ඇති බව පෙනෙනවා. කෙසේ වෙතත්, රුසියාව අස්ථාවර කිරීමට Prigozhin නේටෝවෙන් මුදල් ලබා ගන්නට ඇතැයි අනුමාන කරන අය දැකිය හැකියි. Prigozhin ට යුක්රේන ප්‍රධානීන් සමඟ සන්නිවේදනය කිරීමේ ඉතිහාසයක් ඇති බැවින්, මෙය හැකියාවට ළඟාවිය හැකියි.

වැග්නර් 2014 දී ආරම්භ කරන ලද අතර රුසියානු රජය සහ එහි මිත්‍ර පාක්ෂිකයින් වෙනුවෙන් කුරිරු සටන් ගණනාවක් සිදු කළා. එය 2014 සිට 2015 දක්වා යුක්රේනයට එරෙහි සටනේදී, සිරියාව, ලිබියාව, මධ්‍යම අප්‍රිකානු ජනරජය සහ මාලි යන රටවල සිවිල් යුද්ධවල දී සටන් කරමින් රුසියානු රජය සමඟ පෙළගැසී සිටි බලවේගයන්ගේ පැත්තේ සටන් කරමින් ස්වයං-ප්‍රකාශිත ඩොනෙට්ස්ක් සහ ලුහාන්ස්ක් මහජන සමූහාණ්ඩුවට උදව් කළා සහ ඉතා මෑතදී යුක්රේනයේ රුසියානු හමුදාවන්ගේ සාර්ථකත්වයන් කිහිපයක් පිටුපසින් සිටියා..

බක්මුට් හි මස් ඇඹරුම් යන්තයෙන් ඉවත් වූ පසු, ප්‍රිගොෂින් රුසියානු හමුදාවන්ගේ නායකත්වය දැඩි ලෙස විවේචනය කළා, විශේෂයෙන් පුටින්ගේ සමීප සගයෙකු වන ආරක්ෂක අමාත්‍ය සර්ජි ෂොයිගු සහ සාමාන්‍ය මාණ්ඩලික ප්‍රධානී වැලරි ජෙරසිමොව් රුසියාවේ “ඉතාම සඟවා තැබූ” බවට චෝදනා කරමින්. ඉදිරියෙන් බරපතල පාඩු” පුටින්ගෙන්. යුක්රේනයේ සටන් වදින වැග්නර් ඒකක හිතාමතාම අඩුවෙන් සැපයීම සහ අකාර්යක්ෂම බව ඔහු නැවත නැවතත් චෝදනා කර ඇත.

ෂොයිගු සහ ජෙරසිමොව් ජූනි මස මුලදී වැග්නරයිට්වරුන් සෘජුවම ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය සමඟ ගිවිසුම් අත්සන් කිරීමට උත්සාහ කළ අතර, ප්‍රිගෝෂින් පැහැදිලිවම එයට විරුද්ධ විය. Prigozhin ගේ “ප්‍රකාශ” “සන්නද්ධ කැරැල්ලක් කැඳවීමට” සමාන යැයි චෝදනා කරමින් FSB “අපරාධ නඩුවක් ආරම්භ කර ඇති” බව TASS නිවේදනය කළා.

ජූනි 24 වන දින වැග්නර් රුසියාවේ දකුණු හමුදා දිස්ත්‍රික්කය අත්පත් කර ගත් නමුත් ප්‍රිගොෂින් ක්‍රියාත්මක වූයේ ෂොයිගු සහ ජෙරසිමොව්ට එරෙහිව පමණක් විවෘත කැරැල්ලක යෙදී සිටින බවට උපකල්පනය කරමිනි. වැග්නර් ප්‍රධානියා ෂොයිගු සහ ජෙරසිමොව් නෙරපා හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියා. ඔහු පුටින් ඉලක්ක කළේ Prigozhin ගේ ක්‍රියාවන් “ද්‍රෝහිකමක්” ලෙස හඳුන්වමින් රුසියානු ජනාධිපතිවරයාගේ ප්‍රකාශයෙන් පසුව සහ “රුසියාව පාවා දුන්” අය “වගවිය යුතු” බවට සපථ කිරීම පමනි. වැග්නර්ගේ මාර්ච් ටු ජස්ටිස් වෙත මග පෑදුවේ පුටින්ගේ කතාවයි. ෂොයිගු සහ ජෙරසිමොව් දැන් නෙරපා හැර ඇත.

ඊළඟට එන්නේ කුමක්ද?

ම්ලේච්ඡ සටන් නැවත නැවතත් දුටු ප්‍රභූ පැරාමිලිටරි භට පිරිස්, පෙනෙන පාවාදීම් හෝ පසුබෑම් මත පදනම්ව ජාතියක නායකයාට එරෙහිව හැරුණු පළමු අවස්ථාව මෙය නොවේ. සෙනසුරාදා සිදුවීම් වලට සාපේක්ෂව ලේ රහිත අවසානයක් තිබියදීත්, මෙය පුටින්ගේ බලය අල්ලා ගැනීම පිළිබඳව බොහෝ ප්‍රශ්න මතු කර ඇති බව පැහැදිලියි.

මිනිසුන් 25,000ක් සමඟ වැග්නර්ට න්‍යෂ්ටික ඇතුළු රුසියානු හමුදා වත්කම්වලින් සියයට 25ත් 40ත් අතර ප්‍රමාණයක් හිමි රුසියාවේ දක්ෂිණ හමුදා දිස්ත්‍රික්කයේ පාලනය සියතට ගැනීමට හැකිවීමත්, මොස්කව් සිට කිලෝමීටර් සිය ගණනක් ඇතුළත පාහේ විරුද්ධත්වයකින් තොරව ගමන් කිරීමටත් හැකිවිය. නිත්‍ය රුසියානු ඒකක අතර වැග්නර් කෙරෙහි සැලකිය යුතු සහයෝගයක්, අනුකම්පාවක් තිබූ බවට ඇඟවීම් දක්නට ලැබුණි. එපමණක් නොව, ගුවන් හමුදා බිම් ඒකක සහ චෙච්නියානුවන්ගේ අංශ කිහිපයක් හැරුණු විට, මොස්කව් වෙත යන අතරමගදී වැග්නර් තීරු නැවැත්වීමට පුටින්ට වෙනත් විශ්වාසදායක හමුදා නොමැත.

මෙය රුසියානු ආන්ඩුවේ අමුතු යුද බලමුලු ගැන්වීමේ ප්‍රතිපත්තිවල ප්‍රතිඵලයකි. සති කිහිපයකට පෙර ද ඉකොනොමිස්ට් පුවත්පත රුසියාවේ මිලිටරි වියදම් පිළිබඳ ලිපියක් පළ කළේය. යුක්රේනයේ යුද්ධය පිළිබඳ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 3% (ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 67) ලිපියට අනුව. රුසියාව බලවත් ජාතීන් ගණනාවකට එරෙහිව ප්‍රොක්සි යුද්ධයක යෙදී සිටින බැවින් මේවා කම්පන සහගත සංඛ්‍යා වේ.

ඓතිහාසික වශයෙන්, ඉහළ හමුදාමය වියදම් සහිත රාජ්යයන් හෝ සභාග සෑම විටම පාහේ ජය ගනී. අවම වශයෙන් වෙරළ තීරයේ රුසියාවේ ප්‍රතිපත්තිය යුදමය වශයෙන් වඩාත් සැක සහිත වන අතර විශාල අවදානම් ඇති කරයි. යුක්රේනය 2023 දී යුද්ධය සඳහා දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 18.2 ක් හෝ ඩොලර් බිලියන 32 ක් වියදම් කිරීමට සැලසුම් කර තිබුණි. කීල් ආයතනය අනාවැකි පළ කරන්නේ මේ වසරේ යුක්රේනයට ඩොලර් බිලියන 160 ක පමණ ආධාර ලැබෙනු ඇති බවයි. මූලික වශයෙන් යුක්රේනය රුසියාවට වඩා වියදම් කරයි. පුටින් සමාජය බලමුලු ගන්වා නැත, හමුදා ඔසවා නැත, ආර්ථිකය යුධ පදනමට පත් කර නැත. 2022 දී Prigozhin “ස්ටාලින්ග්‍රෑඩ්ට වඩා දැඩි” ලෙස විස්තර කළ යුද්ධයක් සඳහා අමුතු වියදම්.

යුක්රේනයේ ඔවුන්ගේ මෑතකාලීන භූමිකාව හේතුවෙන්, රුසියානුවන් අතර වැග්නර් කෙරෙහි හොඳ හිතක් ඇති අතර, ඔවුන් විරුද්ධ නොවී සිටීමට මෙය සැලකිය යුතු කරුණක් විය. රුසියානු හමුදාවට සහ සිවිල් වැසියන්ට සතුරු විදේශිකයන්ගේ බලවේගයකට රට පුරා ගමන් කිරීමට ඉඩ නොදෙන අතර, මෙම දුර්වලකම ප්‍රදර්ශනය කිරීම රුසියාවේ බොහෝ සතුරන් දිරිමත් කරනු ඇත.

මේ අතර, රුසියාවේ සහචරයින් සෙනසුරාදා වර්ධනයන් පුදුමයෙන් හා කම්පනයෙන් බලා සිටිනු ඇත. චීනය, ඉන්දියාව, ඉරානය, සිරියාව සහ දකුණු ඇමරිකානු, ආසියානු සහ අප්‍රිකානු රටවල් ගණනාවක් රුසියාවේ ස්ථාවර දිගුකාලීන මිත්‍රයෙකු සොයමින් සිටින බව පැවසීම මෙම වර්ධනයන් නිසා කරදරයට පත් වනු ඇත.

ප්‍රිගොෂින්ට අවශ්‍ය වූයේ ෂොයිගු සහ ජෙරසිමොව් ඔවුන්ගේ තනතුරුවලින් ඉවත් කළ අතර ඔවුන් නෙරපා හරින ලද බවට වාර්තා වේ. ෂොයිගු යනු පුටින්ගේ සමීපතම සගයෙකි. ෂොයිගු සහ ජෙරසිමොව් යුක්රේනයේ රුසියානු මෙහෙයුම් අවුල් කර ඇති බව පැහැදිලිව පෙනෙන නමුත්, ඔවුන් ඉවත් කිරීමට පුටින්ට බල කෙරුනු කාරණය, රුසියානු ජනාධිපතිවරයාට තවදුරටත් රුසියාව තුල බලයේ එකම ලීවරය නොමැති බවට පැහැදිලි සංඥාවක් යවයි. මොස්කව් ප්‍රදේශයට වැග්නර් ආක්‍රමණයට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේදී ජෙනරාල්වරු ගණනාවක් ද ඇල්මැරුණු අතර පුටින් සමඟ පක්ෂපාතීව සිටියේ ගුවන් හමුදාව පමණි. පුටින්ට එය සමඟ ජීවත් විය හැකිද යන්න ඉදිරි සතිවලදී පිළිතුරු දෙනු ඇත.

Rathindra Kuruwita යනු ශ්‍රී ලංකාවේ කොළඹ ප්‍රදේශයේ මාධ්‍යවේදියෙකු සහ පර්යේෂකයෙකි. ඔහු සිංගප්පූරුවේ NTU හි S. Rajaratnam School of International Studies වෙතින් උපායමාර්ගික අධ්‍යයනය පිළිබඳ MSc උපාධියක් ලබා ඇත. ඔහු ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ආරක්ෂක අධ්‍යයන සඳහා වන ඩැනියෙල් කේ. ඉනුයි ආසියා-පැසිෆික් මධ්‍යස්ථානයේ සාමාජිකයෙකු වූ අතර එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව විසින් පවත්වනු ලබන ජාත්‍යන්තර අමුත්තන්ගේ නායකත්ව වැඩසටහනට (IVLP) සහභාගී විය. ඔහු ප්‍රකාශන කිහිපයකට ආරක්ෂාව සහ ජාත්‍යන්තර සබඳතා පිළිබඳව ලියන අතර ශ්‍රී ලංකා-චීන සබඳතාව පිළිබඳව පුළුල් ලෙස ලියා ඇත.

Factum යනු www.factum.lk හරහා ප්‍රවේශ විය හැකි ජාත්‍යන්තර සබඳතා, තාක්ෂණික සහයෝගීතාව සහ උපාය මාර්ගික සන්නිවේදනයන් පිළිබඳ ආසියා පැසිෆික් කේන්ද්‍ර කරගත් නිදහස් චින්තනයකි