නැගී එන වෙළෙඳපොළ සහ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරී බැඳුම්කර

කසුන් තිළිණ කාරියවසම් විසිනි

ශ්‍රී ලංකාව, ආර්ජන්ටිනාව, සැම්බියාව 2020 සිට ඇති වූ සමාජ ආර්ථික කැළඹීම් හේතුවෙන් තම බැඳුම්කර ආපසු ගෙවීම පැහැර හරිද්දී පසුගිය වසර 12ක කාලයේ දී නැගී එන වෙළෙඳ පොළවල්  (Ems) බැඳුම්කර මුළු පොළියෙන් 63%ක් ‍ගෙවා තිබෙනවා. ඒ වගේ ම වෙළෙඳපොළවල ස්වෛරී ණය සඳහා ඩොලර් බිලියන 1,737.2ක් ද ආයෝජනය කර තිබේ. කෙසේ වෙතත් ඝානාව සහ එක්සත් ජනපදය ඇතුළු  රටවල් 06ක් ද ඔවුන්ගේ ණය ගෙවීමේ දී සමාන අභියෝගවලට මුහු‍ණ දෙයි.

ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කර හරහා ගෝලීය ප්‍රාග්ධන වෙළඳපොළ ස්වභාවිකව ම, නැඟී එන වෙළඳපොළවල් ඉහල ණය අවදානමක උගුලට හසු කර තිබේ. නැඟී එන වෙළඳපොළවල් ඉහල ණය අවදානමක ගොදුරක් බවට පත් වී ඇත්තේ භාණ්ඩ මිල ඉහල මට්ටමක පවතින විට තවත් බැඳුම්කර නිකුත් කිරීමට මූල්‍ය ආයතන දිරිමත් කළ බැවිනි.

අද වන විට ආර්ථික අවපාතය සහ ඇමරිකානු ඩොලරයේ පොලී අනුපාත ඉහළ යාම හේතුවෙන් මෙම රටවල් විවිධ අභියෝගවලට මුහුණ දී සිටිනවා.

2008 ගෝලීය මූල්‍ය අර්බුදයෙන් පසුව, මෙම ප්‍රවණතාවය විශේෂයෙන් පැහැදිලි වනවා, සියලුම පහත් සහ නැගී එන වෙළඳපොළවල ජාත්‍යන්තර ස්වෛරී බැඳුම්කර තොගය 2009 දී USD බිලියන 484.3 සිට 2020 දී USD 1,737.2 දක්වා ඉහළ ගියා. පහත් සහ EM රටවල, ජාත්‍යන්තර 2009 දී 30.7% සිට 2020 දී රජය විසින් සහතික කරන ලද විදේශ ණයවලින් 50.4%ක් ස්වෛරී බැඳුම්කර දායක වී තිබෙනවා.

නැගී එන වෙලඳපොලවල සමස්ත ණයවල සාම්ප්‍රදායික ද්විපාර්ශ්වික සහ බහුපාර්ශ්වික ණයවල කොටස අඩු වී ඇත. 2009 සිට, උප සහරා අප්‍රිකානු රටවල් විසින් නිකුත් කරන ලද ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර තොග ඩොලර් බිලියන 136.6 දක්වා හතර ගුණයකින් වැඩි වී තිබෙනවා. එම කාල පරිච්ඡේදය තුළ දී, අප්‍රිකානු රටවල ද්විපාර්ශ්වික ණය දෙගුණයක් පමණක් වී ඇති අතර එය 2020 දී ඩොලර් බිලියන 114.9 ක් වූ අතර වෙනත් තැන්වල ද එවැනිම සංසිද්ධි නිරීක්ෂණය වී තිබෙනවා. තව ද, අප්‍රිකානු රටවල් 2013-2019 දී 4% සිට 10% දක්වා වූ කූපන් අනුපාත යටතේ, ද්විපාර්ශ්වික සහ බහුපාර්ශ්වික ණයවලට සාපේක්ෂව ඉතා අඩු අනුපාතවලට, වසර 10ක යුරෝ බැඳුම්කර නිකුත් කළා.

ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කරවල සාමාන්‍යයෙන් ඉහළ පොලී අනුපාත හේතුවෙන් ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කර ණය සේවාවේ මූල්‍ය පිරිවැය, මෙම රටවල් සඳහා ණය සේවා පිරිවැයෙන් විශාල ප්‍රතිශතයක් සඳහා දායක වනවා. 2020 දී, නැගී එන වෙළඳ පොළවල්, ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කර සඳහා ඔවුන්ගේ මුළු පොලී ගෙවීම්වලින් 63.2% ක් ගෙවූ අතර ද්විපාර්ශ්වික ණය සඳහා ගෙවන්නේ 9.8% ක් පමණයි. බැඳුම්කර නිකුත් කරන නැගී එන වෙළෙඳපොළවල් ඉහළ යන බැඳුම්කර කොටස් සහ ඉහළ මූල්‍ය වියදම් තමන්ට බලපාන ආකාරය පිළිබඳව දැනුවත් විය යුතුයි.

දරුණු මූල්‍ය හිඟයන්, භාණ්ඩ මිල පහත වැටීම, ජාත්‍යන්තර ඉල්ලුම පහත වැටීම සහ COVID-19 වසංගතය වැනි බාහිර සාධකවල එකතුවකට ස්තූතිවන්ත වන අතර, නැගී එන වෙළඳපොළවල් 2016 සිට ක්‍රමානුකූලව වැඩිවන ණය පීඩනයකට මුහුණ දී තිබෙනවා.

ස්වෛරී ණය මත ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කරවල බලපෑම අවතක්සේරු කරන අතරම, චීනය වැනි බටහිර නොවන නැඟී එන ණය දෙන්නන් කෙරෙහි ජාත්‍යන්තර අවධානය බොහෝ දුරට යොමු වී ඇති අතර “ණය උගුල්” වැනි පදනම් විරහිත තර්ක ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. ඉදිරි වසරවල දී, එක්සත් ජනපද ඩොලර් පොලී අනුපාත ඉහළ නැංවීමේ නව චක්‍රය හේතුවෙන් ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කර ආපසු ගෙවීමේ උච්චතම අවස්ථාව සහ ප්‍රාග්ධන වෙලඳපොලවල අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් නැගී එන වෙළඳ පොළ වලට ඉහළ බාහිර ණය බරක් තිබෙනවා.

කෙසේ වෙතත්, ජාත්‍යන්තර ස්වෛරී බැඳුම්කරවල සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ජාතීන්ට යම් යම් වාසි තිබෙනවා, එම නිසා ඔවුන් තම ප්‍රාග්ධන අවශ්‍යතා සඳහා බැඳුම්කර වෙළෙඳපොළ මත යැපීමට නැඹුරු වේ. ජාත්‍යන්තර ස්වෛරී බැඳුම්කර නිකුතුව සාපේක්ෂ වශයෙන් පහසුවෙන් ආරම්භ කළ හැකි සරල ක්‍රියාවලියකි. නැගී එන වෙලඳපොලවල, ඉහළ මට්ටමේ ඝර්ෂණ හේතුවෙන් ප්‍රාග්ධන උච්චාවචනයන් අනපේක්ෂිතයි. ඔවුන්ගේ ගමන් පථය නිවැරදිව පුරෝකථනය කළ නොහැකියි. එවැනි අවස්ථාවන්හි දී, ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර  ණය ගැනීම සඳහා මෙවලමක් ලෙස භාවිතා කළ හැකියි.

වර්ධනය වන ආර්ථිකයක් තුළ පුද්ගලික බැඳුම්කර සඳහා මිණුම් සලකුණු සැපයීම පුද්ගලික සමාගම්වලට වේගයෙන් ඉදිරියට යාමට හැකි වනවා. ජාත්‍යන්තර ආයෝජකයින් අතර විශ්වාසය සහ කීර්තිය ගොඩනැගීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඉදිරි වසරවල දී රජයට වාසිදායක ලෙස ක්‍රියා කරන මහා පරිමාණ බලමුලු ගැන්වීමේ මෙහෙයුම් සඳහා කොන්දේසියක් රජය විසින් නිර්මාණය කර තිබෙනවා.

ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර සඳහා ආයෝජකයින්ට විශාල රුචියක් ඇත. නැගී එන වෙළෙඳපොළ බැඳුම්කර බොහෝ විට බොහෝ ආයෝජන කළඹවල කොටසකි, මන්ද ඒවායේ අනුපාත සාපේක්ෂව ඉහළ වන අතර ඒවායේ අවදානම් සාපේක්ෂව අඩුය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, නැගී එන වෙළෙඳපොළ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර සඳහා ආයෝජකයින්‍ගේ විශාල ‍රුචියක්.

ජාත්‍යන්තර ස්වෛරී බැඳුම්කර නැඟී එන වෙළෙඳපොළවලට වාසිවලට වඩා බාහිර දේ ඇති කළේ ප්‍රධාන හේතු දෙකක් නිසාය. පළමුවැන්න නම්, බොහෝ නැගී එන වෙළඳපොළවල් ඔවුන්ගේ ආර්ථිකය මෙහෙයවීම සඳහා සමමුහුර්ත කාර්මික සැලැස්මක් සැකසීමට අසමත් වීමයි.

මේ නිසා, එය ඛණ්ඩනය වූ වත්කම් වෙන් කිරීමකට නැඹුරු වෙනවා. ආර්ථික ප්‍රවාහයේ ඝර්ෂණය ඇති කිරීමට අමතරව, ඛණ්ඩනය වූ වත්කම් වෙන් කිරීම ද වෙළඳපල අසමගියක් ඇති කරයි. ගෝලීය ආර්ථිකයේ බාහිර කම්පන දිරවා ගැනීමට නැගීඑන වෙළඳපොළ වලට නොහැකියි. බොහෝ නැගීඑන වෙළඳපොළවලට ඔවුන්ගේ ආර්ථිකයන් ආරක්ෂා කර ගැනීමට සාර්ව ආර්ථික විචක්ෂණ යාන්ත්‍රණ නැහැ. එහි ප්රතිඵලයක් වශයෙන්, ඔවුන් බාහිර කම්පන වලට අතිශයින් අවදානමට ලක් වනවා.

ශ්‍රී ලංකාවේ තත්වය

ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය වතුකරය වටා කැරකෙයි. එහි ප්‍රධාන භෝග වන්නේ තේ, රබර්, පොල්, සහල් ය. රටේ දුර්වල කාර්මික පදනමක් ඇත, නමුත් කෘෂිකර්මාන්තය සහ ඇඟලුම් නිෂ්පාදනය වැදගත් කර්මාන්ත වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ තාක්ෂණික සංවර්ධනය අඩු මට්ටමක පැවතීම හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන උත්තේජනය ප්‍රමාණවත් නැහැ.

2013-2019 කාලය තුළ එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ වර්ධන වේගය 2%-4% අතර පැවති අතර එය දකුණු ආසියාවේ අසල්වැසි රටවලට වඩා අඩු අගයකි. එහි විදේශ විනිමය ආදායම ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රාථමික නිෂ්පාදන අපනයනයෙන්, සංක්‍රමණිකයන්ගෙන් ලැබෙන ප්‍රේෂණවලින් සහ සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් ලැබෙන අතර එහි අපනයන පුළුල් ලෙස උච්චාවචනයක් දැකිය හැකියි.

වසර ගණනාවක් තිස්සේ ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන එකතැන පල් වූ අතර ඇතැම් විට සෘණ වර්ධනයක් වාර්තා කළා එහි ප්‍රතිඵලය වුණේ වෙළෙඳ හිඟයක් ඇතිවීමයි.   මේ නිසා ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ විනිමය සංචිත ද පහත වැටුණා. 2019 නොවැම්බරයේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ බලයට පත්වීමත් සමඟ රටේ විදේශ සංචිතය ඩොලර් බිලියන 7.5 සිට ඩොලර් බිලියන 5 දක්වා පහත වැටුණා.  පසුව 2022 ආරම්භයේදී ඩොලර් බිලියන 2 දක්වා අඩු වුණා. එමඟින් ඉදිරි මාස කිහිපය සඳහා ආනයන වියදම් පමණක් ආවරණය කළ හැකියි. මේ අතර රාජ්‍ය අයවැය හිඟය ඉහළ යමින් තිබුණා.

සමාජ සුබසාධන සහනාධාර ප්‍රතිපත්ති දිගුකාලීනව ශ්‍රී ලංකාව තුළ ක්‍රියාත්මක කර ඇති අතර, දිගුකාලීන ණය ගැනීමෙන් පමණක් සමනය කළ හැකි විශාල වියදම් පීඩනයක් ඇති කරනවා.. 2007 සිට 2017 දක්වා කාලය තුළ ශ්‍රී ලංකාවේ සමස්ත අයවැය හිඟය 160% කින් ඉහළ ගොස් ඇති අතර, ලෝක බැංකුවට අනුව රජයට ගෙවිය යුතු මුළු ණය ප්‍රමාණය 209% කින් ඉහළ ගොස් ඇත.

ආයෝජන ආදායමක් නොමැතිකම සහ වාණිජ ණය සඳහා ඉහළ පොලී අනුපාතයක් හේතුවෙන්, ශ්‍රී ලංකාව මෑත වසරවලදී ණය අර්බුදයක සිටිනවා. 2007 සිට 2017 දක්වා ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යාපෘති නොවන ණය ප්‍රමාණයේ 605% ක වැඩිවීමක් ඇති නමුත් එහි ව්‍යාපෘති ණය ප්‍රමාණය 117% ක වැඩිවීමක් පමණක් දක්නට ලැබෙනවා. ව්‍යාපෘති නොවන ණයවල ප්‍රාග්ධනය හා පොලිය ඉතා වේගයෙන් වැඩි වූ අතර, ඒවා ආපසු ගෙවීමට ප්‍රමාණවත් ආදායමක් උපයා ගැනීමට ශ්‍රී ලංකාවට නොහැකි වුණා.

එපමණක් නොව, 2007 වසරේ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කිරීමෙන් පසු ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ ණයවල බහුපාර්ශ්වික සහ ද්විපාර්ශ්වික මනාප ණය අනුපාතය ශීඝ්‍රයෙන් පහත වැටී තිබුණා. පවතින ණය කෙටි කාලයක් තුළ ගෙවීම සඳහා නව ණය ගත් රජය, 6.29% ක සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතයක් සමඟ මුළු ණයෙන් 42.98% ක කොටසක්

2017 සහ 2019 අතර බැඳුම්කර 14 ක් නිකුත් කිරීමෙන් පසු 2019 දී ශ්‍රී ලංකාවේ ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කරවල කූපන් අනුපාතය 7.85% දක්වා වැඩි වුණා. ශක්තිමත් ඩොලරයක් සහ සංවර්ධිත රටවල ප්‍රාග්ධන වෙළෙඳපොළ යථා තත්ත්වයට පත්වීම හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාව ප්‍රතිමූල්‍යකරණ අර්බුදයකට විශේෂයෙන් ගොදුරු වුණා. 2021 වන විට, ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ ණය එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 119% නියෝජනය කරයි, එය 2019 දී 42% සිට ඉහළ ගොස් ඇත.

විදේශ විනිමය සංචිත සහ විදේශ ණය අනුපාතය 2011 දී 24.2% සිට 2021 දී 5.48% දක්වා පහත වැටී ඇති අතර, එයින් පෙන්නුම් කරන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ විනිමය සංචිත බරපතල අභියෝගවලට මුහුණ දෙන බවයි.

2019-2022 සහ 2025-2027 ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ ණය ආපසු ගෙවීමේ උච්චතම කාලපරිච්ඡේද දෙක වන අතර එය අනාගත හදිසි අවස්ථා ඇති කරයි. COVID-19 වසංගතය සහ රුසියානු-යුක්රේන ගැටුම හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකයට දැඩි බලපෑමක් එල්ල විය. පළමු පියවර ලෙස ශ්‍රී ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් දශමයකට වඩා වැඩි වුණා.

ශ්‍රී ලංකාවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය 2018 දී ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 4.4ක් ඉපැයූ අතර දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට 5.6% ක දායකත්වයක් ලබා දී ඇත, නමුත් කොරෝනා වසංගතය හේතුවෙන් 2020 දී එම අගය 0.8% දක්වා පහත වැටුණි. ශ්‍රී ලංකා සංචාරක සංවර්ධන අධිකාරියේ මාසික සංචාරක පැමිණීම් වාර්තාවේ සංඛ්‍යාලේඛන දත්ත 2022 පෙබරවාරි මස සංචාරක පැමිණීම් වාර්තාව පෙන්වා දෙන්නේ රුසියානු සහ යුක්රේනියානුවන් ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛතම සංචාරක මූලාශ්‍ර දෙක බවයි. 2022 මුල් මාස දෙක තුළ ශ්‍රී ලංකාවට රුසියාවෙන් සංචාරකයින් 28,000 කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් සහ යුක්රේනයෙන් සංචාරකයින් 13,062 ක් පැමිණි බව එහි සඳහන් වනවා.

රුසියානු-යුක්රේන ගැටුමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දෙරටේ සංචාරකයින් සංඛ්‍යාව විශාල ලෙස අඩු වුණා. රුසියාව ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම තේ ආනයනකරුවා වන නිසා, විදේශ විනිමය සංචිතයේ තවත් මූලාශ්‍රයක් වන තේ අපනයනයට ද යුද ගැටුම බලපායි. බටහිර සම්බාධක හේතුවෙන් රූබල් කඩා වැටීම නිසා රුසියානුවන්ට ශ්‍රී ලංකාවේ තේ ආනයනය කිරීම දිගටම කරගෙන යාමට අපහසු වීමත් සිදුව තිබෙනවා.

එපමණක් නොව, වසංගතය සහ රුසියානු-යුක්රේන ගැටුමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ගෝලීය භාණ්ඩ මිල ඉහළ ගිය අතර, එය ශ්‍රී ලංකාවේ බොරතෙල් සහ ආහාර මිල ගණන් ඉහළ යාමට හේතු වුණා. 2022 මාර්තු වන විට ජාතික උද්ධමන අනුපාතය 17.5% දක්වා ඉහළ ගිය අතර විදේශ විනිමය සංචිත ඩොලර් බිලියන 1.9 දක්වා පහත වැටුණා. 2022 දී කල් පිරෙන යුරෝ බැඳුම්කර 2022 දී ගෙවිය යුතු ඩොලර් ණය ආපසු ගෙවීම කළ නොහැක්කි දෙයක් බවට පත්වුණා. මෙම තත්ත්වය තුළ ශ්‍රී ලංකාව 2022 අප්‍රේල් 12 වැනිදා නිවේදනය කළේ, නිදහස ලැබීමෙන් පසු එහි පළමු ණය පැහැර හැරීම වන විදේශ ණය පැහැර හරින බවයි.

ශ්‍රී ලංකාව තුළ සාර්ථක කාර්මික පරිවර්තනයක් සිදුවී නොමැති අතර, දේශීය හෝ විදේශීය ආදායම් උත්පාදන නව මූලාශ්‍ර ද සොයාගෙන නොමැත. රට ඒ වෙනුවට විශාල වාණිජ බැඳුම්කර නිකුත් කළ අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රාජ්‍ය මූල්‍ය හිඟයක් ඇති වුණා. ඉහළ යන පොළී අනුපාත සමඟ පැරණි ණය ගෙවීමට නව ණය ගැනීමේ උභතෝකෝටික තත්ත්වයකට මඟ පෑදීය.

වසංගතය, රුසියානු-යුක්රේන ගැටුම සහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය උච්චාවචනයන් හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකය අධික බරක් පටවා වේගයෙන් කඩා වැටුණා. ශ්‍රී ලංකාවේ වේදනාකාරී පාඩම් අනෙකුත් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් ද ඉගෙන ගත යුතුයි.

ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර සම්බන්ධ ගැටලු

ව්‍යාප්ති මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට අරමුදල් අවශ්‍ය බව සත්‍යයක්. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය වෙළඳපොලේ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කිරීමේ පහසුව හේතුවෙන්, ඔවුන් අඩු පොළී අනුපාත සහ දිගු ආපසු ගෙවීමේ චක්‍ර සහිත ද්විපාර්ශ්වික සහ බහුපාර්ශ්වික මනාප ණය අනුපාතය අඩු කළා. කෙසේ වෙතත්, දියුණු ආර්ථිකයන්හි ආයතනික ආයෝජකයින් ඔවුන්ගේ වාණිජ අවශ්‍යතාවලින් සම්පූර්ණයෙන්ම ස්වාධීනව සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් විසින් නිකුත් කරන ලද බැඳුම්කර පිළිබඳව උද්යෝගිමත් වනවා.

ඔවුන්ගේ මෙහෙයුම් ප්‍රධාන වශයෙන් ලෝකයේ පරිණත වෙළඳපොළවල භාවිතයන් අනුගමනය කරනවා. කෙටි කාලීනව ඉහළ ප්‍රතිලාභ ලබා ගැනීම සඳහා ආයෝජකයින්ගේ අවශ්‍යතා තෘප්තිමත් කරන නමුත් ආර්ථික ව්‍යුහයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල දිගුකාලීන සංවර්ධනයේ විශේෂත්වය නොසලකා හරිනවා.

සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් සඳහා වාණිජ ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කර හා සම්බන්ධ ක්‍රමානුකූල අවදානම් තුනක් තිබෙනවා. ණය පැහැර හැරීමේ අර්බුද තවදුරටත් පුළුල් වීම සහ ගෝලීය සංවර්ධනය සඳහා වඩාත් බරපතල ප්‍රතිවිපාක වළක්වා ගැනීම සඳහා අවධානය යොමු කළ යුතුයි. විශේෂ අවධානයක් යොමු කර හැකි ඉක්මනින් වැඩිදියුණු කිරීමේ පියවර ගන්නා ලෙස ඔවුහු ඉල්ලා සිටිනවා.

ස්වෛරී බැඳුම්කර ක්‍රමානුකූලයි

බටහිර මූල්‍ය ආයතනවල මිලකරණය, දායකත්වයන් සහ ශ්‍රේණිගත කිරීම් ආර්ථික චක්‍රයක් තුළ ඇතැම් පරාමිතීන් තුළ උච්චාවචනය වීමට නැඹුරු වෙනවා. වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, ඒවා ක්‍රමානුකූල යි. ඛනිජ හා බලශක්ති අපනයනය මත ප්‍රධාන වශයෙන් රඳා පවතින සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් ගෝලීය ද්‍රවශීලතාවය සහ වාණිජ මිල ඉහළ යන කාලවල දී ආර්ථික සමෘද්ධිමත් කාල පරිච්ඡේදයක සිටින බැවින් ඔවුන් ජාත්‍යන්තර ස්වෛරී බැඳුම්කර නිකුත් කිරීමට සහ ඉහළ ශ්‍රේණිගත කිරීම් ඇති අතර බැඳුම්කර නිකුත් කිරීමේ පිරිවැය සාපේක්ෂව අඩු වෙනවා. ගෝලීය අවපාතයක් සහ සම්පත් මිල පහත වැටීමක දී, මෙම රටවලට ආර්ථික ස්ථාවරත්වය පවත්වා ගැනීම සඳහා තවත් ණය ගැනීමට අවශ්‍ය විය හැකි නමුත්, මෙම අවස්ථාවේ දී, ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ආයතන ඔවුන්ගේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහත හෙළනවා.

මේ අතර, නව බැඳුම්කර සඳහා ආයෝජකයින් ආකර්ශනය කර ගැනීමට ඉහළ කූපන් අනුපාත සහ අඩු නිකුත් කිරීමේ මිල ගණන් අවශ්‍ය වන අතර එය ගැටලුව තවත් උග්‍ර කරන්නක්. සංවර්ධිත රටවල් ද ඒ හා සමාන සුපිරි වෙළඳපල උච්චාවචනයන්ට මුහුණ දෙන බව සත්‍යයක්, නමුත් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට අඩු ආදායම් මූලාශ්‍ර සහ කුඩා ආර්ථික පරිමාවන් ඇති බැවින් ඔවුන්ට අර්බුදයක් හෝ පෙරනිමියක් අත්විඳීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩියි.

තවද, ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර  ප්‍රධාන වශයෙන් එක්සත් ජනපද ඩොලරයෙන් නිරූපනය වනවා. මේ අනුව, ඩොලරයේ ද්‍රවශීලතාවය ලිහිල් වන විට සහ විනිමය අනුපාතය අඩු වන විට, ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර  පහසුවෙන් නිකුත් කළ හැකියි. කෙසේ වෙතත්, එක්සත් ජනපද ඩොලරයේ පොලී අනුපාතය ඉහළ ගොස් එහි විනිමය අනුපාතය ඉහළ යන විට, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලින් විශාල අරමුදල් ප්‍රමාණයක් ගලා යනවා. දැඩි ද්‍රවශීලතා කාලසීමාවක් තුළ, බැඳුම්කර නිකුත් කරන රටවලට මුදල් ණයට ගැනීමට සහ ඉහළ පොලී අනුපාත සහ විනිමය අනුපාත යටතේ ණය ආපසු ගෙවීමට බල කෙරේ.

ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ආයතනවල කාර්යභාරය

ගෝලීය ණය දෙන වෙළඳපොළ, S&P, Moody’s සහ Fitch Ratings වෙළඳපළ කොටසෙන් 95% පාලනය කරනවා. ආයතන තුන රටකට ස්වෛරී ණය ශ්‍රේණිගත කිරීමක් පවරන්නේ මූලික වශයෙන් සාර්ව ආර්ථික, මූල්‍ය සහ බාහිර අවදානම් විශ්ලේෂණය කිරීමෙනුයි.

ඔවුන්ගේ දුර්වල ආර්ථික දර්ශක හේතුවෙන්, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට සාමාන්‍යයෙන් ආයතන තුනේ වර්තමාන ශ්‍රේණිගත කිරීමේ රාමුව මත පදනම්ව අඩු ස්වෛරී ශ්‍රේණිගත කිරීම් තිබේ. අඩු මූල්‍ය අවදානම් දරණ ධාරිතාවේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල පරිපාලන යාන්ත්‍රණයන් සංවර්ධිත රටවල මෙන් පරිණත හා යහපත් වන්නේ නැහැ. 2000 සිට 2009 දක්වා, අධ්‍යයනයක් මගින් රටවල් 60 ක ප්‍රධාන ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ආයතන තුන විසින් පවරා ඇති සාර්ව ආර්ථික දත්ත සහ සාමාන්‍ය ස්වෛරී ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් පරීක්ෂා කරනු ලැබුවා.

අධ්‍යයනයට අනුව, ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය, උද්ධමනය, ඉතුරුම්/ආයෝජන සහ දළ රාජ්‍ය වගකීම් ස්වෛරී ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් කෙරෙහි සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති කර තිබෙනවා. හිඟයන් තිබියදී, ජංගම ගිණුමේ ශේෂයන්, විදේශ විනිමය සංචිත සහ විදේශ ණය සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල ස්වෛරී ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම්වලට බලපාන ප්‍රධාන සාධක අතර වනවා. මෙම අධ්‍යයනයට අනුව, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල ස්වෛරී ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් සංවර්ධිත රටවලට වඩා කෙටි කාලීන සාධක මගින් බලපෑමට ලක්වීමට වැඩි ඉඩක් ඇති අතර, ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඒවා නිතර වෙනස් වනවා.

මූල්‍ය ශුභවාදී බව, යහපත් විනිමය අනුපාත ක්‍රියාකාරිත්වය, ආර්ථික වර්ධනය සහ වෙනත් සාධක හේතුවෙන්, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් බැඳුම්කර නිකුත් කිරීමේ දී ඉහළ ස්වෛරී ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් තිබෙනවා. කෙසේ වෙතත්, ණය ආපසු ගෙවීමේ දී හදිසි බාහිර අවදානම් ඇති වුවහොත්, ඒවා පහත හෙළීමට සහ ණය අර්බුදයකට මුහුණ දීමට සිදු විය හැකියි. නව මහජන සෞඛ්‍ය වියදම් පියවා ගැනීම සඳහා ණය අත්හිටුවීම හෝ ණය හිමි රටවලින් සහන සඳහා ඉල්ලුම් කරන අඩු ආදායම්ලාභී රටවල් COVID-19 හි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඔවුන්ගේ ස්වෛරී ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම්වලට විශාල පහරක් එල්ල කළා.

COVID-19 වසංගතයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ඉතියෝපියාව G20 සමඟ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම සඳහා කිහිප වතාවක් ඉල්ලුම් කිරීමෙන් පසුව, S&P, Moody’s සහ Fitch ඔවුන්ගේ ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහත දැමුවා. ඉතියෝපියාවේ ස්වෛරී ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම S&P විසින් “B” සිට “CCC” දක්වා පහත හෙලන ලද අතර,  Moody’s විසින් “B2” සිට “CAA2” දක්වා; සහ Fitch විසින් “B” සිට “CCC” දක්වා Fitch. සමස්ත ණය අවදානම තියුණු ලෙස ඉහළ යාම නිසා ණය තිරසාරභාවය දැඩි ලෙස අභියෝගයට ලක්ව තිබෙනවා.

සංවර්ධන රිද්ම සහ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර   අතර නොගැලපීම

ඔවුන්ගේ කෙටි කාලීන දිශානතියට අමතරව, ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කරවලට සංකේන්ද්‍රිත පරිණත භාවයක් ද තිබෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් නැගී එන වෙළෙඳපොළ වල යටිතල පහසුකම් ඉදිකිරීම් සහ නිෂ්පාදන ව්‍යාපෘති නිම කිරීමට බොහෝ කාලයක් ගතවන බව පුදුමයක් නොවෙයි. ප්‍රතිලාභ ලබා ගැනීමට වසර 10 කට වඩා ගත වන අවස්ථා තිබිය හැකියි. ආදායම අනාවැකි කීම දුෂ්කරයි. එබැවින් බැඳුම්කර නිකුත් කරන රටවලට වෙනත් වටිනා විදේශ විනිමය සොයා ගැනීමට හෝ ඔවුන්ගේ කල් පිරෙන ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා ඉහළ පොලී අනුපාත සහිත බැඳුම්කර නිකුත් කිරීමට බල කෙරෙනවා. ද්‍රවශීලතාව තවදුරටත් මිරිකීමෙන් සහ සාමාන්‍ය ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් කඩාකප්පල් කරනවා.

නිකුත් කරන රටට කල් පිරුණු ණය ආපසු ගෙවීමට නොහැකි වූ අවස්ථාවක, එය පැහැර හරිනු ඇති අතර, එහි අනාගත මූල්‍යකරණය අතිශයින් දුෂ්කර වනු ඇති. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනය සාමාන්‍යයෙන් නැගී එන වෙළෙඳපොළ හි පරිණත ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් මත පදනම් වන අතර ඔවුන් මුහුණ දෙන ද්‍රවශීලතා අභියෝගවලට ප්‍රමාණවත් තරම් නම්‍යශීලී සහ ඉවසාගත නොහැකියි. අඩු ශ්‍රේණිගත කිරීම් සහ ඉහළ අවදානම් වැනි වෙළඳපොළ සාධක, රජයන්, බහුපාර්ශ්වික බැංකු සහ ජාත්‍යන්තර සංවිධාන වෙතින් ලැබෙන ද්විපාර්ශ්වික හෝ බහුපාර්ශ්වික ණයවලට සාපේක්ෂව සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් විසින් නිකුත් කරන ලද ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර කෙටි පරිණතභාවයට දායක වනවා.

නැගී එන වෙළෙඳපොළ හි විශාල වාණිජ බැඳුම්කර තොගයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ණය සේවා පිරිවැය වැඩි වී ඇති අතර මූල්‍ය තිරසාරභාවය අඩු වී තිබෙනවා. පවතින ද්‍රවශීලතාවය අඩුවීම සාර්ව ආර්ථික ස්ථාවරත්වයට විශේෂ තර්ජනයක් එල්ල කරනවා. ණය ආපසු ගෙවීමේ උච්චතම අවස්ථාව වන විට ප්‍රතිමූල්‍යකරණය කළ නොහැකි ණය ගැති රටකට ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා විදේශ විනිමය සංචිත විශාල ප්‍රමාණයක් වැය කිරීමට සිදුවනු ඇති. එය රාජ්‍ය වියදම් හදිසියේ අඩුවීමට සහ ජාතික සංවර්ධනයට විනාශකාරී ප්‍රතිවිපාකවලට තුඩු දෙනු ඇති.

රජයේ වියදම් හදිසියේ අඩු වූ විට, යටිතල පහසුකම් ඉදිකිරීම් සහ පොදු ව්‍යාපෘති එකතැන පල්වෙන අතර පවතින ආයෝජන ආපසු අයකර ගැනීමට නොහැකි වීම; ආර්ථික වර්ධනය උත්තේජනය කිරීමේ රජයේ මාධ්‍යයන් තවදුරටත් සීමා වී තිබෙනවා. සමස්ත සමාජ නිමැවුම අඩු වන අතර විරැකියා අනුපාතය වැඩි වීම නිරායාසයෙන් ම සිදුවන්නක්. සාමාන්‍ය ආර්ථික පර්යාය දැඩි ලෙස කඩාකප්පල් වී ඇති අතර බංකොලොත්භාවය සහ පැහැර හැරීම ව්‍යාප්ත වනවා.

ණය ආපසු ගෙවීමේ උච්චතම අවස්ථාව සහ ප්‍රතිමූල්‍යකරණයේ දුෂ්කරතාවය හේතුවෙන් ඇති වූ රාජ්‍ය වියදම් හදිසියේ අඩුවීම, යටිතල පහසුකම් කඩිනමින් සංවර්ධනය කළ යුතු සහ හොඳ කාර්මික පද්ධතියක් නොමැති නැගී එන රටවල ආර්ථික ව්‍යුහාත්මක පරිවර්තන උත්සාහයන් අවසන් කරනු ඇතැයි සිතිය හැකියි.

ද්‍රවශීලතා අර්බුදයෙන් පසුව, පූර්ව අර්බුද ප්‍රතිඵල නැවත ලබා ගැනීමට බොහෝ කාලයක් ගතවනු ඇති. එය දැනටමත් ආර්ජන්ටිනාව සහ ඉක්වදෝරය ඇතුළු සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් කිහිපයක් තිරසාර නොවන ආර්ථික වර්ධනයේ විෂම චක්‍රයට වැටීමට හේතු වී තිබෙනවා.

ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර අරමුදල් සීමා කර නොමැති අතර, ඒවා ඵලදායි නොවන වියදම් සඳහා භාවිතා කළ හැකියි. අරමුදල් භාවිතා කරන ආකාරය ගැන ආයෝජකයින් සැලකිල්ලක් දක්වන්නේ නැහැ. ආයෝජන අවදානම මනිනු ලබන්නේ රටේ සාර්ව ආර්ථික තත්ත්වය අනුව පමණක් වන අතර ඔවුන් අරමුදල් භාවිතා කරන ආකාරය ගැන අවධානය යොමු නොකර ඉහළ මිල ගණන් සහ ඉහළ පොළී අනුපාතවලින් ලාභ ලැබීමට උත්සාහ කරනවා.

එවැනි නිදහසේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, අස්ථාවර දේශපාලන හා ආර්ථික තත්ත්වයන් සහිත සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල මූල්‍ය හිඩැස් පිරවීම සඳහා හෝ කෙටි කාලීන දේශපාලන අරමුණු සඳහා අරමුදල් සැපයීම වෙනුවෙන් බැඳුම්කර භාවිතා කළ හැකියි. එහි ප්‍රතිඵලය වනුයේ තිරසාර නොවන දිගු කාලීන ආර්ථිකයකට මග පාදමින් ඵලදායී හා ලාභදායී ව්‍යාපෘතිවල ආයෝජන නොසලකා හරිමින් මිනිසුන් “තමන්ගේ හැකියාවෙන් ඔබ්බට ජීවත් වීමයි”. ශ්‍රී ලංකාව ඊට කදිම නිදසුනක්. 2015 සහ 2019 අතර, රට කිසිදු වර්ධන සැලැස්මක් නොමැතිව ඩොලර් බිලියන 12 ක් නිකුත් කළා.

ප්‍රතිපත්ති නිර්දේශ

මෙම සියලු හේතූන් නිසා, ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කිරීමේදී නැගී එන වෙළඳපොළවල් අතිශයින්ම ප්‍රවේශම් විය යුතුයි. හොඳින් සැලසුම් කළ ආයෝජන සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා රටවල් ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කළ යුතු වනවා. දිගුකාලීන ආයෝජන සඳහා රජය තවත් ද්විපාර්ශ්වික ණය දීමේ විකල්පයන් සෙවිය යුතුයි.

ශ්‍රී ලංකාව සහ සුරිනාම් යනු ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර නිරාවරණය ඉහළ මට්ටමක පවතින රටවල් ලෙස හැඳින්විය හැකියි. බැඳුම්කර වෙළඳපොළවල් එවැනි සිදුවීම්වලට ඉතා සංවේදී බැවින් එවැනි රටවල් ස්ථාවර සමාජ ආර්ථික පරිසරයක් පවත්වා ගත යුතුයි. යහපත් චක්‍රයක් ඇති කිරීම සඳහා ණය සේවා කාලසීමාවන් සමඟ නිසි ලෙස පුරෝකථනය කර ඇති සමමුහුර්ත සංවර්ධන ව්‍යාපෘති නිර්මාණය කිරීමෙන් ඔවුන් ඔවුන්ගේ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර ගොනු විවිධාංගීකරණය කළ යුතුයි.

ආර්ථිකයක් එක්සත් ජනපද ඩොලරය මත දැඩි ලෙස රඳා පවතින්නේ නම් විදේශ මුදල් උච්චාවචනයන්ට වඩා අවදානමට ලක් වනු ඇති. එවැනි ගැටලු විසඳීම සඳහා පහළ සිට ඉහළට ප්‍රවේශයක් අනුගමනය කළ යුතුයි. රටවල් සිය කාර්මික අපනයන සහ ආනයන විවිධාංගීකරණය කිරීම ද ඉතා වැදගත් වනවා. වෙනත් රටවලට ව්‍යාප්ත කිරීමට සමාගම් දිරිමත් කිරීම ද ඒ හා සමානව වැදගත් කරුණකි. එවැනි විවිධාංගීකරණය වූ ජාතීන් අතර දේශසීමා ජනාවාස කොරිඩෝව ගොඩනැගිය යුතුයි. රටවල් තම ගලා ඒම කළමනාකරණය කිරීම සඳහා වඩා හොඳ ප්‍රාග්ධන පාලනයක් ක්‍රියාත්මක කළ යුතුවනවා

කසුන් තිළිණ කාරියවසම් යනු ස්වීඩනයේ අරමුදල් කළමනාකරණ අංශයේ සේවය කරන සාර්ව ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකි. ඔහු සමඟ [email protected] ඔස්සේ සම්බන්ධ විය හැකියි.

Factum යනු ශ්‍රී ලංකාව හා ආසියාවේ ජාත්‍යන්තර සබඳතා විශ්ලේෂණයන් සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික උපදේශන සපයන ශ්‍රී ලංකාව පදනම් කරගත් චින්තනයකි