යුක්රේනය සම්බන්ධයෙන් රුසියාවට හෝ ඇමෙරිකාවට ගැටුම් අනවශ්‍යයි

චාමර සුමනපාල විසිනි

රුසියාව යුක්රේනයේ ස්වෛරී දේශසීමා උල්ලංඝනය කිරීමට බලාපොරොත්තු වන බවට එක්සත් ජනපද ආණ්ඩුවට අනුමාන වශයෙන් මාධ්‍ය විශ්වාසයක් ලබා දී තිබෙනවා. බටහිර සම්බාධක එවැනි ක්‍රියාමාර්ග වළක්වාලීමේ සාධකයක් වනු ඇති අතර විවිධ අවශ්‍යතා සඳහා ප්‍රශ්නය උණුසුම් කිරීමෙන් රුසියාවට වාසි කිහිපයක් ලබාගත හැකියි. එක් දෙයක් බොහෝ දුරට ස්ථිර යි. එයනම්, රුසියාව යුක්රේනය ආක්‍රමණය නොකරන බවයි. එසේ නම් පසුගිය සති කිහිපය තුළ මෙතරම් කලබලයක් ගොඩනැගුණේ ඇයි?

යුක්රේනය සහ අනෙකුත් පැරණි සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව යුරෝපීය, ඇමරිකානු සහ යුරේසියානු හවුල්කරුවන් සමඟ බටහිර ආධිපත්‍යය දරන අන්තර් රාජ්‍ය හමුදාමය ගිවිසුමක් වන උතුරු අත්ලාන්තික් ගිවිසුම් සංවිධානයට (නේටෝ) සම්බන්ධ නොවන බවට සහතිකයක් රුසියාවට අවශ්‍ය වනවා. 18, 19 සහ 20 වැනි සියවස්වලදී රුසියාව මුහුණ දුන් විශාලතම ආක්‍රමණවල කේන්ද්‍රස්ථානය වූ බටහිර දේශසීමාව පිළිබඳව රුසියාව සැමවිටම සිටින්නේ දැඩි කනස්සල්ලකින්. වෝර්සෝ ගිවිසුමට සමගාමීව සහ සෝවියට් සංගමයට එරෙහිව සටන් කිරීමට, සීතල යුද සමයේදී පිහිටුවන ලද නේටෝව, සෝවියට් සංගමය බිඳ වැටෙන විට පැවතීමට එතරම් හේතුවක් නොතිබුණද, එය නැඟෙනහිර දේශසීමා ආවරණය වන පරිදි දිගටම පැවතුණා.

විශේෂ අවස්ථාවක්

යුක්රේනය විශේෂ අවස්ථාවක්. යුක්රේනයේ නැගෙනහිර කොටස රුසියාවට සමීප වන අතර බටහිර යුක්රේනය මෑතකදී බටහිරට සමීප වී ඇති පෝලන්තය වැනි අසල්වැසියන්ට සමීප වනවා. මෙම බෙදීම සෝවියට් සංගමයේ අවසානයෙන් පසු රුසියානු හිතවාදී සහ බටහිර ගැති කඳවුරු අතර තරඟයක් ඇති කළා. 2013 දී යුක්රේනය යුරෝපා සංගමය සමඟ හවුල් ගිවිසුමක් ගැන සලකා බලන විට මෙය පුපුරා ගියා. රුසියාව චෝදනා කරන විට, යුක්රේනය අදහස සම්පූර්ණයෙන් ම වෙනස් කර රුසියාව සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කර තිබුණා. එය ආණ්ඩුට එරෙහි විරෝධතාවලට සහ රුසියානු හිතවාදී ජනාධිපති වික්ටර් යනුකොවිච් නෙරපා හැරීමට හේතු වූවා. බටහිර ලෝකය තරඟ කළ ජනමත විචාරණයක් හරහා රුසියාව යුක්රේනයේ කොටසක් ඈඳා ගත් ක්‍රිමියාවේ අර්බුදයට මෙය හේතු වූ නමුත් එයින් ප්‍රතිඵලයක් අත්වූයේ නැහැ.

විරෝධතා ව්‍යාපාරයට යුක්‍රේන අන්ත-ජාතිකවාදීන් ද ඇතුළත් වූ නිසා, යනුකොවිච්ගේ වැටීමෙන් ක්‍රිමියාවේ ජනවාර්ගික රුසියානු ප්‍රජාවට තර්ජනයක් ඇති බව බොහෝ විශ්ලේෂකයින්, විශේෂයෙන් බටහිරින් නිරීක්ෂණය කළා. බටහිර රටවල් සහ යුක්රේනය ඈඳා ගැනීම පිළි නොගන්නා අතර එය යුක්රේන ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කරන බව ද පිළිගැනෙනවා.

මේ හේතුවෙන් නැගෙනහිර යුක්රේනයේ ලුහාන්ස්ක් සහ ඩොනෙට්ස්ක් හි නැගිටීම් ඇති වුණා. ඔවුන් තවමත් මෙම කලාප දෙකෙහි කොටස් පාලනය කරනවා. කැරලිකරුවන්ට රුසියාවේ සහය ලැබෙන බව පැවසෙන්නේ ඒ පදනමින්.

සාරාංශයක් ලෙස, යුක්රේන ජාතිකවාදීන් කියා සිටින්නේ රුසියාව ඔවුන් සමඟ වසර අටක් යුද්ධයක යෙදී සිටි නමුත් රුසියාව නේටෝවට යටත් වීමට කැමති නැති නිසා කලාපය මත එහි පීඩනය තබා ඇති බවයි. යුක්රේනය නේටෝවට බැඳෙන්නේ නම්, එය බටහිර බලවතුන් රුසියාවේ දොරට තට්ටු කිරීමට ආසන්න වීමක් විය හැකියි. ක්‍රෙම්ලිනයට වැළැක්වීමට අවශ්‍ය වන්නේ ද එයයි.

සමහර විශ්ලේෂකයින් තර්ක කරන්නේ රුසියානු ජනාධිපති ව්ලැඩිමීර් පුටින් තම නිවසේදී පීඩනය උත්සන්න වන විට යුක්රේනයට බලපෑම් කරන බවයි. කෙසේ වෙතත්, රුසියාවේ ආරක්ෂාව සම්බන්ද සැලකිල්ල නිවැරදියි. විශේෂයෙන් නේටෝව සම්බන්ධයෙන් වන අතර සෝවියට් සංගමය බිඳවැටීමට තුඩු දුන් සිදුවීම් පුනරාවර්තනය වීම වැලැක්වීමේ උනන්දුව තුළ එය පවත්වනු ලැබෙනවා.

බටහිරට අවශ්‍ය කුමක්ද?

බටහිරට මේ සම්බන්දව ක්‍රියාත්මක වීමට දැඩි අවශ්‍යතාවයක් ඇති නමුත් බලශක්තිය ඇතුළු වෙනත් විවිධ අවශ්‍යතා සඳහා රුසියාව තම පැත්තට ගැනීමට ද ඔවුන්ට අවශ්‍ය වීම පුදුමයක් නොවෙයි. රුසියාව යුක්රේනය ආක්‍රමණය කළහොත් සම්බාධක පැනවෙන බවට ජනාධිපති බයිඩන් අනතුරු අඟවා ඇතත්, එවැනි ක්‍රියාවකින් රට අඩපණ නොවන බව රුසියාව දන්නා කරුණක්. ක්‍රිමියාව ඈඳාගැනීමෙන් පසු 2014 දී සමාන සම්බාධක තිබියදීත්, රුසියාවේ විදේශ සංචිත වැඩි වුණා. බටහිර සම්බාධක රුසියාවේ ආර්ථිකයට දැඩි ලෙස පහර දුන් නමුත් තත්වය භයානක වූයේ නැහැ.

යුක්රේනය නිසා යුරෝපීය නායකයින් Nord Stream 2 නල මාර්ගය අත්හැරීමට සූදානම් නැහැ. බෝල්ටික් මුහුදට යටින් ඇති නල මාර්ගය යුක්රේනය මග හරිනවා. එබැවින්, එය ක්රියාත්මක වන විට, රුසියාවෙන් යුරෝපයට ගෑස් සැපයීම සම්බන්ධයෙන් යුක්රේනයට අඩු පාලන අවස්ථාවක්.

මෙය යුරෝපයේ දෘෂ්ටිය හමුවේ එහි වැදගත්කම අඩු කළ හැකි කරුණක් ලෙස හැඳින්විය හැකියි. මේ අතර, යුරෝපයේ බලශක්ති සුරක්ෂිතභාවය සඳහා රුසියාව අනිවාර්ය සාධකයක්. ජාත්‍යන්තර ගනුදෙනුවලදී රුසියාවට ඇමෙරිකානු ඩොලර් භාවිතා කිරීමට නොහැකි වන පරිදි සම්බාධක ක්‍රියාත්මක කිරීමට සාකච්ඡා වී තිබෙනවා. යුරෝපයට රුසියාව අවශ්‍ය බැවින් මෙම තර්ජන ප්‍රතිඵලදායක විය හැකි බව පුටින් හොඳින් දන්නා අතර දක්ෂ ලෙස ක්‍රීඩා කරන බව ද නොරහසක්.

එක්සත් රාජධානිය යුක්රේනයට සහයෝගය දැක්වීමට අතිශයින් උනන්දු වුණා. එය පසුගිය දිනවල හමුදා උපදේශකයින් සහ ආයුධ ද යවා තිබුණා. මෙය පශ්චාත්-බ්‍රෙක්සිට් ජාත්‍යන්තර පිටියේ තමන්ව තහවුරු කර ගැනීමේ මාර්ගයක් බව පෙනෙනවා.

2021 ජුනි මාසයේදී, එක්සත් ජනපද ජනාධිපති බයිඩන් ජිනීවාහිදී ජනාධිපති පුටින් හමුවුණා, එය එක්සත් ජනපදය රුසියාවට වැදගත් වන බව පෙන්නුම් කරන්නක්. යුක්රේන ජනාධිපති Volodimir Zelensky මෙම වර්ධනය ගැන අතිශයින් කනස්සල්ලට පත් වූ නමුත් එක්සත් ජනපදය ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් ඉවත්වීම සහ පසුකාලීනව එහි මිත්‍ර පාක්ෂිකයින්ගේ ශක්තිමත් ආරක්ෂකයෙකු ලෙස පෙනී සිටීමේ අවශ්‍යතාවය හමුවේ නිහඬ ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කළා. එබැවින් එය රුසියාව සහ යුක්රේනය අතර තුලනය කිරීමේ ඉටුකළ අවස්ථාවක් ලෙස හැඳින්විය හැකියි. මෙම එක්සත් ජනපද අවදානම ගැන පුටින් හොඳින් අවබෝධ කරගෙන සිටින බව නො‍රහසක්. එසේම එක්සත් ජනපදය, තර්ජන සහ රුසියාව සමඟ සංවාදයේ යෙදීම ලෙස මිශ්‍රණයක් භාවිතා කරනවා.  ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් පසු දුර්වලවූ එක්සත් ජනපදයක් සහ ජාතිකවාදී ආණ්ඩුව දෙසට යුරෝපීය ගමන් පථය මෙන් ම ක්‍රියාත්මක වන අනෙකුත් දේශපාලන බලවේග සමග රුසියාව සිතන්නේ දිගුකාලීනව වඩා හොඳ කේවල් කිරීමක් කළ හැකි බවයි. දැනට ඒකෙන් නැතිවෙන්න දෙයක් නෑ.

චීනයේ පිවිසීම

බොහෝ ආකාරවලින්, මුළු යුක්රේන අර්බුදය ම චීනයේ නැගීම සමඟ සම්බන්ධ වී ඇතත්, කිසිවෙකු ප්‍රසිද්දියේ එය ප්‍රකාශ කරන්නේ නැහැ. එක්සත් ජනපදය චීන-රුසියා සම්බන්ධය ගැන සැලකිලිමත් වුණා. එයට රුසියාව සම්පූර්ණයෙන්ම චීනයේ කඳවුරේ සිටීම අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. ඇමෙරිකාවේ බයිඩ්න් රුසියාවට උණුසුම් වීමට එක් ප්‍රධාන හේතුවක්. අඩු වැඩි වශයෙන් 2013-14 යුක්රේන විරෝධතාවලට මුළු හදින්ම පිටුබලය දුන් පරිපාලනය  මෙයයි. වසර හතකට පසු, බලයට පත්වීමෙන් ඔවුන් හරියට ම විරුද්ධ කඳවුරට උණුසුම් වීමට තෝරා ගෙන තිබෙනවා. මෙය ඔවුන්ගේ අතීතය අනුව ඇත්තෙන්ම පුදුම සහගතයි. එහෙත්, එය එක්සත් ජනපදය පැත්තෙන් සැබෑ දේශපාලනයක් මිස අන් කිසිවක් නොවීය.

බයිඩ්න් තායිවානය ගැන සැලකිලිමත් වන නිසා ඇෆ්ගනිස්ථානය එය වෙනස් කළා. ඇෆ්ගනිස්තානය තලේබාන් සංවිධානයට යටත් වූ විට චීනය තායිවානයට අනතුරු ඇඟවීමට ඉක්මන් වූයේ එක්සත් ජනපදයට තම මිත්‍ර රටවල් ආරක්ෂා කිරීමට නොහැකි බව පෙන්වා දෙමින්. මෙම පණිවිඩය අපේක්ෂිත පරිදි එක්සත් ජනපද පරිපාලනයට ලැබුණා. බයිඩ්න් පරිපාලනයට දැන් පෙනී සිටීමට සිදු වූයේ එය ඇත්ත වශයෙන්ම තම සහචරයින් වඩා හොඳින් ආරක්ෂා කිරීමට කැමති බව අඟවමිනුයි. එසේ කිරීමෙන් රුසියාව සම්පූර්ණයෙන්ම චීන කඳවුරට වැටීමට ඉඩ දිය නොහැකියි. මෙය දන්නා පුටින් දක්ෂ ලෙස සැබෑ දේශපාලනයේ යෙදී සිටිනවා. බටහිර රටවල් කිහිපයක් 2022 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකව වර්ජනය කරන බව ප්‍රකාශ කර ඇතත්, පුටින් එහි සමාරම්භක උත්සවය සඳහා චීනයට පැමිණෙන බව නිවේදනය කළා. යුක්රේන අර්බුදයේදී පවා පුටින් ජනාධිපති ෂී ජින්පින් සමඟ සාකච්ඡා කළා. මේවා ධවල මන්දිරය සඳහා ද බලපෑම් කරන පණිවිඩ ලෙස සැළකිය හැකියි.

මේ සියල්ල සැලකිල්ලට ගෙන රුසියාවට යුක්රේනය ආක්‍රමණය කිරීමට අවශ්‍යද ? ව්ලැඩිමීර් පුටින් වැනි සූක්ෂ්ම දේශපාලන ක්‍රීඩකයෙකු මෙවැනි අදූරදර්ශී පියවරක් ගනීවිද ? එයට බොහෝ දුරට ඉඩ නැහැ. ලෝකයට එය දරාගත නොහැකියි. එමෙන්ම එය අනවශ්‍ය දෙයක් ද වනවා.

ලේඛකයා කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයෙන් විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ඇති අතර ඉතිහාසය සහ ජාත්‍යන්තර සබඳතා පිළිබඳ පර්යේෂණවල නිරතවන්නෙකි. මාධ්‍යවේදියකු සහ නිවේදකයකු ලෙස කටයුතු කරයි.

Factum යනු ශ්‍රී ලංකාව හා ආසියාවේ ජාත්‍යන්තර සබඳතා විශ්ලේෂණයන් සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික උපදේශන සපයන ශ්‍රී ලංකාව පදනම් කරගත් චින්තනයකි.